Δευτέρα 26 Φεβρουαρίου 2007

Αυτονόητα και υπονοούμενα: “Ιδεολογίες, καπιταλισμός, φιλελευθερισμός, φασισμός”

Σε συνέχεια της θεματολογίας που αρχίσαμε να αναπτύσσουμε από το προηγούμενο φύλλο, σήμερα θα δούμε από κοντά τι εννοούμε με τον όρο «ιδεολογίες» και μερικές από τις επικρατέστερες οικονομικές θεωρίες και πολιτικά συστήματα, που ίσχυσαν, αλλά και ισχύουν στην διεθνή, αλλά και ημεδαπή κοινωνική πραγματικότητα. Συγκεκριμένα, θα δούμε τι είναι ο καπιταλισμός, το παρακλάδι του που είναι ο φιλελευθερισμός και ολίγα για τον φασισμό. Για τον κομμουνισμό και τον σοσιαλισμό θα ασχοληθούμε σε επόμενο φύλλο, λόγω των σημαντικών παραμέτρων που πρέπει να αναπτυχθούν, προκειμένου να δοθεί μια πειστική εξήγηση για τα αδιέξοδα των πολιτικών εκπροσώπων του στη χώρα μας.
Ιδεολογίες. Στη γλώσσα του μαρξισμού η «ιδεολογία» είναι το εποικοδόμημα των οικονομικών σχέσεων και έκφραση ή προπαγανδιστικό δημιούργημα της κυρίαρχης τάξης. Με την ιδεολογία η κυρίαρχη τάξη επιδιώκει να παρουσιάσει την κυριαρχία της ως λογική και δίκαιη και να τη διαδώσει σε ευρύτερα στρώματα, μέσω της παιδείας και της προπαγάνδας. Ο τελικός σκοπός της ιδεολογίας είναι η διαιώνιση της κυριαρχίας και των προνομίων της οικονομικά ισχυρότερης τάξης. Ιδεολογία διαμορφώνει μόνο η κυρίαρχη τάξη, ενώ η κυριαρχούμενη έχει μόνο ταξική συνείδηση, συνείδηση της κοινωνικής μοίρας της, της εκμετάλλευσης που της γίνεται, καθώς και συνείδηση της αναγκαιότητας της επανάστασης για ανατροπή του συστήματος.
Δίπλα σε κάθε ιδεολογία παραμονεύει η ουτοπία. Οι έννοιες του ιδεολόγου και του ουτοπιστή πάντοτε πήγαιναν μαζί. Ας μη νομίσει κανείς ότι η αστική και καπιταλιστική ιδεολογία έμεινε αμετάβλητη ή αποδείχτηκε μια ορθή ιδεολογία. Από την αστική ιδεολογία απομακρύνθηκε το έντονο προπαγανδιστικό στοιχείο, που ξεσκεπάστηκε από τον μαρξιστικό διαφωτισμό και έμεινε μόνο ο φιλελευθερισμός της, αλλά κι αυτός αναθεωρημένος. Μετά την χρεοκοπία του κομμουνιστικού συστήματος οι οπαδοί της αστικής ιδεολογίας πανηγυρίζουν, είδαν το φαινόμενο αυτό σαν δικαίωση και θρίαμβο της αστικής ιδεολογίας. Ωστόσο, η αστική ιδεολογία, αφού δεν έχει αντίπαλο στον οποίο θα αντιπαρατάσσεται δυναμικά, είναι φυσικό να ξεθυμάνει, να ξεθωριάσει. Αυτό δεν σημαίνει ότι φτάσαμε σε μιαν εποχή που δεν χρειάζονται πια οι ιδεολογίες. Θα ήταν δύσκολο να μιλήσει κανείς για το τέλος των ιδεολογιών, αν λάβει υπόψη την αναζωπύρωση της ισλαμικής ιδεολογίας, αλλά και της μαρξιστικής ιδεολογίας, η οποία, παρά το ότι χρεοκόπησε στις περισσότερες κομμουνιστικές χώρες, δεν καταθέτει τα όπλα. Οι μαρξιστές και κομμουνιστές, που μέχρι χτες πίστευαν ότι κατείχαν τη μια και αιώνια αλήθεια, δεν είναι δυνατό να δεχτούν ότι η αλήθεια αυτή ήταν μια ουτοπία που πρέπει τώρα να εγκαταλείψουν. Ακόμη και οι ανανεωτικοί μαρξιστές δεν δέχονται ότι ο κομμουνισμός είναι μια ιδεολογία που πέθανε, αλλά απλώς μια ιδεολογία που πρέπει να αναθεωρηθεί και να προσαρμοστεί στις νέες ανάγκες. Ο μαρξισμός τείνει να εξελιχθεί σε δημοκρατικό σοσιαλισμό. Με αυτή τη μορφή επιδιώκει να επιζήσει. Σαν καθαρή ιδεολογία όμως ο μαρξισμός οφείλει να προσδιορίσει ποιες θεωρίες του Μαρξ απορρίπτει και ποιες κρατά. Κάτι τέτοιο δεν έχει γίνει ως τώρα, γιατί ο μαρξισμός περνά εκτός Ελλάδος – διότι εδώ δεν διαφαίνεται κάτι αντίστοιχο - από ένα μεταβατικό στάδιο και τα πράγματα δεν έχουν ξεκαθαρίσει. 0 κομμουνισμός σήμερα αντιμετωπίζει πρακτικά οικονομικά προβλήματα και όχι προβλήματα καθορισμού της ιδεολογικής φυσιογνωμίας του. Είχε δίκιο ο Μαρξ όταν έλεγε «το είναι καθορίζει το συνειδέναι», η πραγματικότητα τη συνείδηση.
Καπιταλισμός. Το κεφαλαίο κρατικό σύστημα συνδέεται με την τεχνολογική ανάπτυξη και την τελειοποίηση των μέσων παραγωγής (των μηχανών), τα οποία με βάση την αρχή της ατομικής ιδιοκτησίας γίνονται χτήμα των κεφαλαιούχων, ατόμων που διαθέτουν ρευστό κεφάλαιο. Στο κεφαλαιοκρατικό σύστημα δεν υπάρχουν μόνο κεφαλαιοκράτες, κάτοχοι των βιομηχανικών μέσων παραγωγής, αλλά και εργάτες που κινούν τα μέσα αυτά και τα αξιοποιούν. Οι εργάτες μισθώνουν την εργασιακή τους προσφορά. Ο εργατικός μισθός κατ' άλλους καθοριζόταν αυθαίρετα από τους εργοδότες και στα όρια του ελάχιστου, που εξασφάλιζε στον εργάτη την απλή συντήρηση του στη ζωή, και κατ’ άλλους από άλλους παράγοντες (π.χ. από τον νόμο της προσφοράς και της ζήτησης, της γενικής παραγωγικότητας κλπ.).
Η εργατική τάξη αναπτύχθηκε σαν μια τάξη αντίπαλη προς την τάξη των κεφαλαιοκρατών λόγω της εξαθλίωσης της, της πολύωρης και ανθυγιεινής εργασίας κλπ. Η κατάσταση αυτή των εργατών οδήγησε διανοουμένους, που ταυτίζονταν συναισθηματικά με την τάξη αυτή, στη διαμόρφωση σοσιαλιστικών μεταρρυθμιστικών θεωριών. Μόνο στις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες της ευημερίας και κάτω από την επίδραση της συνδικαλιστικής δράσης των εργατών και του φόβου εξάπλωσης του κομμουνισμού είχε βελτιωθεί η θέση των εργατών και έγιναν οι σχέσεις τους με τους βιομηχάνους από σχέσεις αντίθεσης και αντιπαράθεσης σχέσεις συνεργασίας, βελτίωση, όμως, η οποία ήδη από διετίας άρχισε να αναθεωρείται προς το αντίθετο, μέσω της περιστολής των εργατικών δικαιωμάτων. Η πάλη των τάξεων ευνοείται από καταστάσεις μεγάλης εκμετάλλευσης και εξαθλίωσης της εργατικής τάξης.
Το κράτος υποστήριξε το κεφαλαιοκρατικό σύστημα και έπαιρνε συνήθως το μέρος των κεφαλαιοκρατών, όταν κινδύνευαν τα συμφέροντα τους ή όταν εξεγείρονταν και διαμαρτύρονταν οι εργάτες με απεργίες. Τις τελευταίες το κράτος ένιωθε την υποχρέωση να καταστέλλει με χρήση βίας. Από τους μαρξιστές το κράτος θεωρήθηκε όργανο της τάξης των κεφαλαιοκρατών, που συγκροτήθηκε για να υπηρετεί τα συμφέροντα της τάξης αυτής. Η στάση του κράτους απέναντι στους εργάτες άλλαξε με την εμφάνιση επαναστατικών σοσιαλιστικών θεωριών και με την επέκταση του κομμουνισμού. Στην περίπτωση αυτή παραβίασε την αρχή του οικονομικού φιλελευθερισμού ή του προστατευτισμού υπέρ των κεφαλαιοκρατών και φρόντισε για καλύτερους όρους αμοιβής και εργασίας των εργατών, ασφάλιση τους, σεβασμό του δικαιώματος της απεργίας κλπ.
Στον νεότερο καπιταλισμό (20ος αιώνας) ο οικονομικός φιλελευθερισμός περιορίζεται με την κρατική παρέμβαση. Αρχίζει η συνδικαλιστική δράση των εργατών και το κράτος παίζει τον ρόλο του μεσολαβητή στον αγώνα και την αντιπαράθεση ανάμεσα στους βιομηχάνους και τους εργάτες. Η τάξη των βιομηχάνων και κεφαλαιοκρατών είναι ωστόσο κυρίαρχη. Η προσπάθεια μεγάλων επιχειρηματιών να δημιουργήσουν στο εξωτερικό αγορές και σφαίρες οικονομικής επιρροής οδηγεί τις ευρωπαϊκές δυνάμεις της εποχής αυτής σε επεκτατικές τάσεις και πολέμους. Έτσι η εποχή του μεταγενέστερου ή νεότερου καπιταλισμού είναι η περίοδος του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού. Στο μεταξύ ο καπιταλιστικός κόσμος γνωρίζει το φαινόμενο των γενικών οικονομικών κρίσεων. Μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο τη θέση του ευρωπαϊκού (και ιδιαίτερα του αγγλικού) καπιταλισμού παίρνει ο αμερικανικός καπιταλισμός, που διατηρεί την ηγετική του θέση μέχρι σήμερα.
Μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού συστήματος ο καπιταλισμός εμφανίζεται σαν το ιδανικότερο και μόνο βιώσιμο οικονομικό σύστημα και προβάλλει τις αρχές του (της ατομικής ιδιοκτησίας πάνω στα μέσα παραγωγής, της οικονομικής ελευθερίας, του ανταγωνισμού). Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο σύγχρονος καπιταλισμός είναι ένας αυτοαναθεωρημένος καπιταλισμός. Αυτοθεωρήθηκε και βελτιώθηκε χάρη στις επιδράσεις σοσιαλιστικών ιδεολογιών, χάρη στους αγώνες της εργατικής τάξης και προπάντων λόγω του φόβου επέκτασης του κομμουνισμού.
Το θέμα είναι αν ο καπιταλισμός θα συνεχίσει να αυτοβελτιώνεται κι αυτό γιατί από τη στιγμή που εξέλιπε ο εξωτερικός κίνδυνος, οι πρόσφατες εξελίξεις δείχνουν ότι οι κρατούντες όχι μόνον δεν θεωρούν πως είναι απαραίτητες άλλες αυτοαναθεωρήσεις και βελτιώσεις, αλλ’ αντιθέτως υπαναχωρούν σε σκληρότερες θέσεις απέναντι στα λαϊκά στρώματα.
Μολαταύτα, το πλέον παράδοξο φαινόμενο των τελευταίων ετών είναι η προσπάθεια μύησης των πρώην κομμουνιστικών χωρών (πρβ. Κίνα) στους νόμους και τις μεθόδους οικονομικής ζωής, που εφαρμόζει το καπιταλιστικό σύστημα. Ο κομμουνισμός μυείται στον καπιταλισμό. Αυτό είναι το πιο παράδοξο του αιώνα μας.
Φιλελευθερισμός. Οικονομική θεωρία σύμφωνα με την οποία το κράτος δεν πρέπει να επεμβαίνει στην οικονομική ζωή, αλλά να την αφήνει να λειτουργεί σύμφωνα με τους δικούς της νόμους και να σέβεται την οικονομική ελευθερία των ατόμων, την οποιαδήποτε οικονομική δραστηριότητα τους. Η οικονομική ζωή είναι μια αυτόνομη πραγματικότητα. Αν την παραβιάσουμε, θα διαταράξουμε την ομαλή λειτουργία της.
Η ίδια η καπιταλιστική κοινωνία εφάρμοσε τον οικονομικό φιλελευθερισμό και είδε πόσο σοβαρά κοινωνικά προβλήματα δημιουργεί. Τον περιόρισε, τον αναθεώρησε σαν νεοφιλελευθερισμό, που περιλαμβάνει και ιδέες κοινωνικής πολιτικής, και έκρινε απαραίτητη την κάποια κρατική παρέμβαση στην οικονομική ζωή. Όσοι υποστηρίζουν έναν άκρατο φιλελευθερισμό και πιστεύουν ότι με αυτόν θα λυθούν όλα τα προβλήματα είναι απλώς δογματικοί.
Φασισμός. Ο όρος προέρχεται από τη λατινική λέξη fasces, που σημαίνει «δέσμες ραβδιών». Τις δέσμες αυτές κρατούσαν οι «ραβδούχοι», εκτελεστικά όργανα των αρχόντων στην αρχαία Ρώμη.
Φασισμός ονομάστηκε το πολιτικό σύστημα που ίδρυσε στην Ιταλία ο Μουσολίνι (1922 — 1943). Ήταν ένα ολοκληρωτικό, δικτατορικό και εθνικιστικό σύστημα με ιμπεριαλιστικές τάσεις. Ο ιταλικός φασισμός επιδίωκε να επανασυστήσει τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Τάχθηκε και κατά του φιλελευθερισμού και κατά του κομμουνισμού. Ο φασισμός αναγνωρίζει την απόλυτη εξουσία του κράτους πάνω στους πολίτες και νομιμοποιεί την κρατική βία. Στον ιταλικό φασισμό, όπως και στον γερμανικό εθνικοσοσιαλισμό ή άλλα παρόμοια κινήματα που εμφανίστηκαν σε άλλες χώρες, πρέπει να δούμε την αντίδραση εθνικιστικών δυνάμεων στην εξάπλωση του κομμουνισμού. Τα πιο πάνω κινήματα γεννήθηκαν από τον φόβο εξάπλωσης του κομμουνισμού και από την ενίσχυση των κομμουνιστικών κομμάτων. Ήταν κινήματα ακροδεξιών και εθνικιστικών παρατάξεων, που παρουσιάζονταν με εκλογικευμένη μορφή, με ιδεολογική επένδυση. Η ιδεολογία τους ήταν βασικά εθνικιστική και ρατσιστική.
Mε τον όρο «Φασισμός» ονομάζεται σήμερα η νομιμοποίηση της κρατικής και πολιτικής βίας.
Ύστερα από τα παραπάνω, κλείνοντας το παρόν άρθρο και χάριν ευφυολογήματος και μόνον θα έθετα το ακόλουθο ερώτημα: σύμφωνα με τα πεπραγμένα του κ.Βύρωνα Πολύδωρα πώς δείχνει ότι εννοεί την δράση της Ελληνικής Αστυνομίας; Ως στυλοβάτη κα θεματοφύλακα της λαϊκής κυριαρχίας ή ως μέσο επιβολής της κρατικής και πολιτικής βίας; Η απάντηση δική σας…

Δεν υπάρχουν σχόλια: