Παρασκευή 16 Μαΐου 2008

“Η διπλωματία του χρήματος”*

«“Ο χρόνος φέρνει στο φως την αλήθεια” (Μένανδρος)»
Ζαλισμένη από την απρόσμενη νίκη της, βλέποντας την κατάρρευση του Συμφώνου της Βαρσοβίας και την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, φαίνεται, ότι είχε κατά νου η υπερδύναμη των ΗΠΑ ότι ο ελέγχων την ενέργεια και τους αγωγούς μεταφοράς αυτής, ελέγχει και το παγκόσμιο γίγνεσθαι.
Έτσι, μετά από μια παρατεταμένη περίοδο αμηχανίας και ομφαλοσκόπησης, τον Μάιο του 1997 ανακοινώνεται το νέο «γεωπολιτικό μανιφέστο» των ΗΠΑ, με το οποίο χαράσσεται η νέα Εθνική Στρατηγική, προκειμένου η Αμερική να διατηρήσει την παγκόσμια κυριαρχία της μέσα στο νέο μεταψυχροπολεμικό Διεθνές Σύστημα, όπου μέσα από ιστορικές συγκυρίες ανεδείχθη σε ηγεμονική δύναμη παγκόσμιας κλίμακας.
Τα κύρια χαρακτηριστικά αυτής της πολιτικής είναι: α) αποδυνάμωση της Ρωσίας στον ιστορικό της χώρο, β) αποτροπή «οιασδήποτε μορφής συμμαχίας» Ρωσίας – Ευρώπης και γ) αποτροπή μετεξέλιξης της ΕΕ σε ανεξάρτητη δύναμη.
Βασικό εργαλείο για την επίτευξη των στόχων της Αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής το ΝΑΤΟ, το οποίο από αμυντικός οργανισμός, αντί να καταργηθεί, μιας και δεν υπήρχε λόγος ύπαρξης του (δημιουργήθηκε για την ανάσχεση του Συμφώνου της Βαρσοβίας), μεταλλάσσεται σε επιθετικό εργαλείο. Το ΝΑΤΟ, είναι το εργαλείο εκείνο που επιτρέπει στους Αμερικανούς να κρατούν τη Γερμανία “κάτω “, τη Ρωσία “έξω” και τους εαυτούς τους “μέσα” στην Ευρώπη.
Αλλά η ιστορία εκδικείται· Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και του Συμφώνου της Βαρσοβίας, με την ταυτόχρονη εμφάνιση της παγκοσμιοποίησης, έπαιξε ένα τρελό παιχνίδι στους εμπνευστές της απελευθέρωσης του εμπορίου και την ελεύθερη διακίνηση του κεφαλαίου.
Οι ωμές στρατιωτικές επεμβάσεις της πολεμικής μηχανής των ΗΠΑ για τον έλεγχο των πετρελαίων με την ταυτόχρονη ανάπτυξη της Ασίας και με την αλματώδη εκβιομηχάνιση της Κίνας, είχε σαν αποτέλεσμα την εκρηκτική ζήτηση πετρελαίου, η οποία με την σειρά της είχε σαν αποτέλεσμα την εκτόξευση της τιμή του στα 110 και πλέον δολάρια το βαρέλι.
Αυτό με την σειρά του είχε σαν αποτέλεσμα να γεμίσουν τα ταμεία του Πούτιν και να σηκώσει κεφάλι η Ρωσία, επανακάμπτοντας και διεκδικώντας την θέση της στην διεθνή σκακιέρα, όχι σαν χώρα του υπαρκτού σοσιαλισμού, αλλά ως ιμπεριαλιστική δύναμη.
Οι Αμερικανοί, αιφνιδιασμένοι από την αλυσιδωτή αντίδραση που οι ίδιοι δημιούργησαν, γίνονται πλέον ποιο επιθετικοί και προσπαθούν να απομονώσουν ενεργειακά την Ρωσία, με αποτέλεσμα να έχουμε τον πόλεμο των αγωγών.
Μέσα σ’ αυτό το γεωστρατηγικό πλαίσιο, η ενεργειακή διπλωματία της χώρας βρίσκεται σε περίοδο έντονων διαβουλεύσεων, σε τρία μέτωπα: οι αγωγοί φυσικού αερίου South Stream και Τουρκίας - Ελλάδας - Ιταλίας και ο πετρελαιαγωγός Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη είναι τα τρία έργα στα οποία εμπλέκεται άμεσα η Ελλάδα. Και τα υποστηρίζει με λεπτούς χειρισμούς, καθώς τουλάχιστον στον τομέα του φυσικού αερίου ο γεωπολιτικός ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ, Ρωσίας και Ε.Ε. είναι φανερότατος.
Συνοπτικά, η σημαντική για τα συμφέροντα της χώρας υπογραφή της ελληνορωσικής συμφωνίας για τον South Stream φαίνεται ότι ενόχλησε τις ΗΠΑ, οι οποίες πιέζουν για μείωση της εξάρτησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το ρωσικό αέριο, ώστε να περιορίσουν την επιρροή της Μόσχας στην Ε.Ε. και προβάλλουν το Αζερμπαϊτζάν ως εναλλακτική πηγή προμήθειας φυσικού αερίου.
Η Ε.Ε. ενδιαφέρεται, επίσης, για την ύπαρξη πολλαπλών οδών και πηγών εφοδιασμού με φυσικό αέριο, ώστε να αυξήσει την ασφάλεια εφοδιασμού και τον ανταγωνισμό στην εσωτερική αγορά, ενώ η Ρωσία παίζει το «χαρτί» του μεγάλου και αξιόπιστου προμηθευτή και ενδιαφέρεται, επίσης, να διαφοροποιήσει τις οδούς διέλευσης του φυσικού αερίου προς τη Δύση, ώστε να μην εξαρτάται από τις ενδιάμεσες χώρες.
Σε αυτό το «παιχνίδι» η Ελλάδα συμμετέχει με τον αγωγό Τουρκίας - Ελλάδας - Ιταλίας, που θα τροφοδοτείται με αζέρικο αέριο, και τον South Stream, που θα μεταφέρει ρωσικό αέριο της Gazprom.
Ο νότιος αυτός αγωγός, προβλεπόμενης χωρητικότητας 10 δισ. κυβικών μέτρων/έτος (με βάση τη συμφωνία Καραμανλή - Πούτιν), δεν ζημιώνει την ασφάλεια των ευρωπαϊκών εισαγωγών αερίου, αντιθέτως την προστατεύει από τις γεωπολιτικές «αρρυθμίες» και αντιπαλότητες που χαρακτηρίζουν τις ρωσο-ουκρανικές σχέσεις και γι’ αυτό παρουσιάζει πολλαπλό ενδιαφέρον για όλες τις εμπλεκόμενες χώρες και την ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Για τη Ρωσία η σημασία του αγωγού έγκειται στο ότι αφενός παρακάμπτει τόσο την Ουκρανία όσο και την Τουρκία, αφετέρου δημιουργεί το νότιο ενεργειακό διάδρομο εφοδιασμού της Ε.Ε. με ρωσικό φυσικό αέριο.
Για τα Βαλκάνια, που βρίσκονται σε αναβρασμό, η ηχηρή παρουσία της Ρωσίας μέσω της ενέργειας έχει ιδιαίτερη σημασία. Είναι χαρακτηριστικό ότι η συμφωνία με τη Σερβία για τη διέλευση του South Stream συνοδεύθηκε από τη συμφωνία εξαγοράς του διυλιστηρίου της χώρας από την Gazprom, αλλά και από την πολιτική στήριξη της Μόσχας προς το Βελιγράδι για το θέμα του Κοσσυφοπεδίου.
Και για την Ελλάδα, η διέλευση του νέου αγωγού εντάσσεται στην πολιτική στρατηγικής συνεργασίας με τη Ρωσία και ανάδειξης της χώρας σε δίαυλο μεταφοράς ενεργειακών πρώτων υλών, ενώ συνδέεται με την προοπτική επέκτασης της συμφωνίας προμήθειας αερίου από τη Ρωσία πέραν του 2016, οπότε λήγει η τωρινή. Επίμαχο ζήτημα στις διαπραγματεύσεις είναι το ποσοστό συμμετοχής κάθε πλευράς στον αγωγό, δηλαδή στο τμήμα που θα διέρχεται από ελληνικό έδαφος (με τις άλλες χώρες των Βαλκανίων, με τις οποίες η Ρωσία έχει ήδη υπογράψει συμφωνίες, τα ποσοστά μοιράζονται 50-50).
Ο αγωγός Τουρκίας – Ελλάδας – Ιταλίας είναι πιο ώριμο έργο, αλλά παρουσιάζει κι αυτό προβλήματα. Το ελληνοτουρκικό τμήμα, έως την Κομοτηνή, λειτουργεί από τον περασμένο Νοέμβριο και μεταφέρει αέριο από το Αζερμπαϊτζάν στη χώρα μας. Όμως, οι παραδόσεις για μεγάλο διάστημα σταμάτησαν ή ήταν μικρότερες από τις προβλεπόμενες στη σύμβαση, ενώ αναφέρθηκαν προβλήματα και με την ποιότητα του αερίου. Το σημαντικότερο ζήτημα για τη χώρα μας είναι η διασφάλιση πρόσθετων ποσοτήτων φυσικού αερίου από την πηγή αυτή, για να καλυφθούν οι αυξανόμενες ανάγκες της ελληνικής αγοράς.
Ο υπουργός Ανάπτυξης κ. Χ. Φώλιας κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στο Αζερμπαϊτζάν ζήτησε 1 δισ. κυβικά μέτρα επιπλέον, ποσότητα η οποία όμως δεν είναι άμεσα διαθέσιμη, ενώ πρόσθετο πρόβλημα αποτελεί το ότι η Τουρκία λειτουργεί ως μεταπωλητής του αζέρικου αερίου και επιμένει να παραμείνει αυτό το καθεστώς, καθόσον η τουρκική εταιρία φυσικού αερίου BOTAS αγοράζει το αέριο από το Αζερμπαϊτζάν και το μεταπωλεί στη ΔΕΠΑ, ενώ η συνήθης πρακτική είναι η διαμετακόμιση του αερίου σε καθεστώς τράνζιτ. Πληροφορίες που διέρρευσαν στο Τύπο αναφέρουν πως η κυβέρνηση σκοπεύει να ζητήσει από τις ΗΠΑ, εφόσον υποστηρίζουν τη λειτουργία του αγωγού, να πιέσουν την Άγκυρα ώστε να διευκολυνθεί η διαμετακόμιση του αερίου.
Εάν τώρα στην διπλωματία των αγωγών (πετρελαίου και αερίου) προσθέσετε και την διπλωματία αγοράς ρωσικών οπλικών συστημάτων προς τη χώρα μας, εύκολα αντιλαμβάνεστε ότι δημιουργείται ένα επικίνδυνο διπλωματικό πάζλ για παίκτες με γερά νεύρα…
*στοιχεία λήφθηκαν από την εφημερίδα "Κέρδος" και το αξιόλογο ιστολόγιο του Νικολάου Καρατουλιώτη, υποστρατήγου ε.α.