Στα μέσα της δεκαετίας του ’90 και εν μέσω της επιταχυνόμενης παγκοσμιοποίησης, η βασική ιδέα περί ανάπτυξης, νεοφιλελεύθερης έμπνευσης, ήταν η ιδέα του προσανατολισμού των οικονομιών σε κλάδους με διεθνή ανταγωνιστικότητα, η απελευθέρωση των αγορών χρήματος και οι μαζικές ιδιωτικοποιήσεις που θα επέτρεπαν την αξιοποίηση των διεθνών πλεονεκτημάτων.
Η ελληνική οικονομία είχε ήδη δύο κλάδους με διεθνή παρουσία, τη ναυτιλία και τον τουρισμό. Υπό διαμόρφωση όμως ήταν και άλλοι κλάδοι: οι τράπεζες, οι κατασκευές, οι τηλεπικοινωνίες, εν μέρει το εμπόριο. Αυτοί θα μπορούσαν να διεκδικήσουν την παρουσία τους σε νέους οικονομικούς και γεωγραφικούς χώρους που δημιουργούσε η «κατάρρευση του κομμουνισμού» (Βαλκάνια και Ανατολική Ευρώπη). Και αυτό έγινε. Οι τομείς αυτοί ιδιωτικοποιήθηκαν μέσα σε λίγα χρόνια, ενισχύθηκαν με μεγάλα έργα και ολυμπιακούς αγώνες, ενώ οι χρηματιστηριακοί θεσμοί, προσωρινά τουλάχιστον, υποσχέθηκαν την απρόσκοπτη ανάπτυξη των νέων κλάδων.
Αυτή η νέα οικονομία που εδράζεται στη διεθνή ανταγωνιστικότητα προϋποθέτει τη νομισματική σταθερότητα, καθώς δημιουργεί και στηρίζεται στη ροή συναλλαγματικών ή άλλων πόρων. Η πολιτική της «σκληρής δραχμής» και η ένταξη στο ευρώ, αποτελούσαν και αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο της λειτουργίας αυτής της οικονομίας, χωρίς ωστόσο να σταθμιστούν οι επιπτώσεις της νομισματικής ένωσης, τις οποίες, πέραν των όσων διαπιστώνουμε σήμερα με τον πλέον ωμό τρόπο όλοι εμείς, απεκάλυψε πρόσφατα ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Χέρμαν βαν Ρομπέι, ο οποίος δίνοντας το στίγμα για τον χαρακτήρα της νέας Ευρώπης, κατέληξε λέγοντας ότι «Κανείς δεν εξήγησε ακριβώς στους απλούς ανθρώπους πως νομισματική ένωση δε σημαίνει μόνο να ταξιδεύουν και να ψωνίζουν πιο εύκολα, αλλά ότι αυτή θα έχει επιπτώσεις στις συντάξεις τους, στις θέσεις εργασίας, στην καθημερινότητά τους»!!
Από την άλλη, η στρατηγική αυτή δεν ευνοούσε τους παραγωγικούς τομείς, τη βιομηχανία και τη γεωργία. Αν όχι στο σύνολό τους, τουλάχιστον σε μεγάλο τμήμα τους. Διότι και εκεί η διεθνής ανταγωνιστικότητά μας ήταν δυνατή μόνο σε επιμέρους υποτομείς, αυτούς που συνέχισαν ή κατάφεραν να έχουν εξαγωγικές επιδόσεις. Το υπόλοιπο τμήμα άρχισε να δοκιμάζεται από το σκληρό νόμισμα που ευνοεί τις φθηνότερες εισαγωγές και κάνει δύσκολες τις εξαγωγές. Η γεωργία μετά το 2000 άρχισε να έχει απόλυτη μείωση της παραγωγής της και η βιομηχανία μεταστράφηκε ραγδαία στο παραδοσιακό της πρότυπο με έμφαση στην ελαφριά βιομηχανία.
Το 2003 το Συμβούλιο Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων και το Συμβούλιο Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Ελλάδος διαπίστωναν ότι η ελληνική οικονομία, παρότι εμφανιζόταν ως μία από τις πλέον ταχύρρυθμα αναπτυσσόμενες, είχε ταυτόχρονα την παραγωγική της βάση σε τάση συρρίκνωσης, έτσι ώστε αρμόδιοι παράγοντες, όπως ο τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Ν.Γκαργκάνας, υποστήριζαν από τότε ότι η οικονομία της χώρας μας μετατρεπόταν ραγδαία σε μια οικονομία υπηρεσιών και οι τομείς της υλικής παραγωγής περιθωριοποιούνταν με πρώτη τη βιομηχανία, της οποίας η συμμετοχή στο ΑΕΠ περιοριζόταν στο 15%, ενώ η γεωργία κινούνταν ακόμη χαμηλότερα, μόλις στο 4% (περίπου όσο και ο κλάδος εμπορίας κινητών τηλεφώνων) και το 80% είναι υπηρεσίες και προέτρεπαν από τότε «να γίνουμε λοιπόν μια οικονομία υπηρεσιών αλλά υπό τον όρο ότι οι υπόλοιπες δραστηριότητες δεν θα φυτοζωούν και δεν θα μαραζώνουν. Γιατί στο κάτω - κάτω κάτι πρέπει να παράγει η χώρα για να διατρέφει τους κατοίκους της. Αλλά, πέραν αυτού, για να επιζήσουμε ως οικονομία υπηρεσιών πρέπει να προσφέρουμε στο εσωτερικό αλλά και στη διεθνή αγορά ανταγωνιστικές υπηρεσίες. Και δεν είμαστε ανταγωνιστικοί π.χ. στον τουρισμό ή στα εμπορικά δίκτυα και στις μεταφορές…Είναι όντως αβέβαιο λοιπόν το μέλλον!».
Το ισοζύγιο πληρωμών δείχνει αποκαλυπτικά τη δομή της νέας ελληνικής οικονομίας, που καμία σχέση δεν έχει πλέον με την οικονομία του 1980. Πρόκειται για μια εξαιρετικά «ανοικτή οικονομία», με τις εισαγωγές να είναι σχεδόν στο 40% του ΑΕΠ. Οι εξαγωγές αγαθών (βιομηχανικών και αγροτικών) καλύπτουν μόλις το 10%, και μετά είναι ο τουρισμός και η ναυτιλία που συνεισφέρουν άλλο 10% ο κάθε τομέας. Μένει ακόμα ένα κενό που καλύπτεται από άλλες εισροές και φυσικά από δάνεια. Αυτή η εικόνα των εξωτερικών σχέσεων υποδήλωνε ότι η οικονομία ήταν απόλυτα εξαρτώμενη από συναλλαγματικές εισροές κάθε μορφής και είδους.
Οι ιδιαιτερότητες της σημερινής ελληνικής οικονομίας καθιστούν κάθε συζήτηση περί «εξόδου από το ευρώ» και επιστροφής στη δραχμή, συζήτηση χωρίς ιδιαίτερο νόημα, καθώς συνεπάγεται αυτόματα μια απότομη μείωση του ΑΕΠ της τάξης του 30-40%, ενώ ταυτόχρονα καθιστά άνευ νοήματος τη συζήτηση περί υποθετικής «έλλειψης ανταγωνιστικότητας» της ελληνικής οικονομίας, καθώς οι εξαγωγές αγαθών είναι μικρό μέρος του ΑΕΠ.
Η ελληνική οικονομία είναι πλέον μια οικονομία υπηρεσιών, η οποία, εν μέσω της οικονομικής κρίσης, δοκιμάζεται ως μοντέλο ανάπτυξης, το οποίο, όμως, ύστερα από μια χαμένη 7ετία και πλέον αδράνειας ως προς την θωράκισή και προστασία του, είναι πλέον ήδη παγιδευμένο με ένα τρόπο που καθιστά κάθε διέξοδο εξαιρετικά δύσκολη. Η αναβίωση των παραγωγικών τομέων βρίσκεται αντιμέτωπη με το γεγονός ότι οι αλλαγές στην οικονομία συμπαρέσυραν το σύνολο των αναπτυξιακών θεσμών που ήταν συνδεδεμένοι με τους τομείς αυτούς (συνεταιρισμοί, τράπεζες, κρατικοί φορείς κ.ο.κ.).
Κάθε αλλαγή πορείας έχει συνεπώς άμεση ανάγκη από βιώσιμες μεσοπρόθεσμες στρατηγικές, διότι σε διαφορετική περίπτωση η απώλεια της εθνικής κυριαρχίας, που τώρα εστιάζεται στην υπόδειξη από την τρόικα της χάραξης των μέτρων της οικονομικής πολιτικής, αύριο – που δεν βρίσκεται μακριά - θα σημάνει την απώλεια των εναπομεινάντων καίριων τομέων της ίδιας μας της οικονομίας, με αποτέλεσμα ακόμη και ο τουρισμός θα περάσει στα χέρια ξένων κεφαλαίων και ο έλληνας θα περιοριστεί στο ρόλο του απλού μισθωτού σερβιτόρου, σε ένα ιδιότυπο καθεστώς σύγχρονης αποικιοκρατίας, γι’ αυτό ας προσεχθούν ιδιαίτερα οι όροι που θέτουν οι νέοι όψιμοι επενδυτές στην παρούσα δυσμενή συγκυρία και το πραγματικό προσδοκώμενο όφελος για την εθνική μας οικονομία, όπως λ.χ. στα ναυπηγεία Σκαραμαγκά, στο λιμένα του Αστακού, COSCO, κ.λ.π. !!
Και επειδή τέτοιο ενδεχόμενο φαντάζει εξωφρενικά πραγματικό, η μόνη παρηγοριά είναι ότι το ταπεραμέντο του έλληνα δεν πρόκειται να το αποδεχθεί και θα σημάνει γενική εξέγερση. Γι’ αυτούς, λοιπόν, που απεργάζονται ή αποδέχονται απαθείς τέτοιες λύσεις καλό θα είναι να το έχουν υπόψιν τους…
____________
____________
*βλ. τα αναλυτικότατα άρθρα:
α) του Γιώργου Σταθάκη "Ένα σχεδιάγραμμα της ελληνικής οικονομικής κρίσης", που δημοσιεύθηκε στις 25/5/2010 στην ιστοσελίδα "Πυξίδα της πόλης"
(http://www.pyxida.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=3307:2010-05-25-22-14-41&catid=90:2010-01-18-16-30-15&Itemid=335) και
β) Νίκου Νικολάου "Ας γίνουμε οικονομία υπηρεσιών", που δημοσιεύθηκε στο φύλλο της 20/10/2002 της εφημερίδας "ΒΗΜΑ"
