“Ο κλέψας του κλέψαντος”

Κάποτε ένας γείτονας του Νασρεντίν, τον βρήκε γονατισμένο έξω από το σπίτι του να ψάχνει κάτω στο δρόμο για κάτι. «Τι έχασες, Χότζα μου», τον ρωτάει. «Το κλειδί μου», απαντάει ο Νασρεντίν. Αφού τον παρακολούθησε ο γείτονας για λίγα λεπτά να ψάχνει, τον ρωτάει: «Και πού σου έπεσε το κλειδί σου, Χότζα μου;». «Μέσα στο σπίτι μου», απαντάει εκείνος. «Και γιατί τότε, το ψάχνεις εδώ έξω;» «Γιατί, εδώ έχει περισσότερο φως», απάντησε ο Χότζας.

Ο τίτλος αυτής της μελαγχολικής ιταλικής κωμωδίας με τους Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, Κλαούντια Καρντινάλε και Βιτόριο Γκάσμαν, ένα έργο σταθμός στην ιστορία του κινηματογράφου, που συμπλήρωσε σχεδόν μισό αιώνα ζωής, ταίριαξε γάντι σε τούτο το αφιέρωμα, αφού παραμένει επίκαιρο όσο ποτέ.
Ναι μεν «το ψάρι βρωμάει απ’ το κεφάλι», τώρα όμως η σήψη έχει αρχίσει να προχωράει, αλλά ποιά είναι η έκταση της διαφθοράς στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα; Ζούμε σε μια χώρα στην οποία όλοι γνωρίζουμε ότι τα φαινόμενα και κρούσματα διαφθοράς πολλαπλασιάζονται από την μια μέρα στην άλλη. Στην Ελλάδα του 2008, όπου τηρούνται πιστά οι παραδόσεις, η διαφθορά σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, συνεχίζει να υφίσταται, παρά τις όποιες συχνά μικρές προσπάθειες αναδιάταξης και εφαρμογής των νόμων, που συνήθως αυτοαναιρούνται στην πράξη. Η δωροδοκία στην ελληνική κοινωνία, η εικόνα που αντανακλά πλήρως και ο τίτλος "ο κλέψας του κλέψαντος", αλλά και η αδιαφορία για την όποια επανόρθωση της θλιβερής αυτής κατάστασης, συντείνουν στην δημιουργία ενός κλίματος όπου επικρατούν και βασιλεύουν η αβεβαιότητα, η ανασφάλεια και η απουσία μέτρου στις συναλλαγές και συνδιαλλαγές.
Και ενώ όλες οι κυβερνήσεις φωνάζουν για την καταπολέμηση της διαφθοράς, την στιγμή που όλοι κραυγάζουν πως επιτέλους κάτι πρέπει να γίνει για την εξάλειψη του νοσηρού αυτού φαινομένου, ουσιαστικά τίποτε δεν έχει αλλάξει τις τελευταίες δεκαετίες. Έτσι, εάν οι παλιοί μιλούσαν για τον "Μπάρμπα στην Κορώνη", οι νέοι μιλούν για το όποιο "βύσμα" στις όποιες υπηρεσίες και Οργανισμούς. Και δη με οικονομικό αντάλλαγμα, διόλου ευκαταφρόνητο. Τα νοσοκομεία, δημόσια και ιδιωτικά, βρίσκονται με απόσταση στην πρώτη θέση του χώρου όπου έλαβε χώρα κάποιο περιστατικό διαφθοράς, και ακολουθούν κατά πόδας οι πολεοδομίες, οι εφορίες, το υπουργείο Μεταφορών, οι Δήμοι, το Υπουργείο Υγείας, το ΙΚΑ κλπ. Στον ιδιωτικό τομέα τα νοσοκομεία ακολουθούν οι γιατροί και τα ιατρεία, οι Τράπεζες, κ.λ.π..
Το ανησυχητικό πάντως, είναι ότι ενώ είναι διάχυτη η αίσθηση ότι υπάρχει διαφθορά στον πολιτικό βίο, στο δημόσιο, στις συναλλαγές κ.λ.π. κανείς δεν αντιδρά. Όλοι πλέον θεωρούμε λίγο-πολύ φυσιολογικά αυτά τα πράγματα και δεν τα δίνουμε σημασία παρά μόνο για μερικές μέρες. Θεωρούμε δεδομένο ότι κάθε σπίτι έχει λίγο-πολύ κάποια αυθαιρεσία, ότι κάθε επαγγελματίας κλέβει λίγο-πολύ το κράτος, κάθε εφοριακός λίγο-πολύ τα παίρνει, κάθε δημόσιος υπάλληλος λίγο-πολύ λουφάρει, ότι για να περάσεις καλά στο στρατό πρέπει να χεις "βύσμα", ότι για να διοριστείς πρέπει να "λαδώσεις", ότι για να ψηφίσεις κάποιον πρέπει να πάρεις αντάλλαγμα, κ.ο.κ.. Είναι διάχυτη η αίσθηση ότι δεν υπάρχει αξιοκρατία και ότι γίνεται "το μέσον του μέσου", κ.λ.π..
Φυσιολογικό θα ήταν να ξέρεις ότι αν έχεις τα περισσότερα προσόντα θα πάρεις τη δουλειά, φυσιολογικό θα ήταν να ξέρεις ότι είσαι ίσος, με οποιονδήποτε άλλο πολίτη, απέναντι στους νόμους, φυσιολογικό θα ήταν να ξέρεις ότι αφού πληρώνεις ασφάλεια πρέπει να έχεις ασφάλεια (περίθαλψη, σύνταξη), ότι αφού δουλεύεις θα πάρεις τα χρήματα που δικαιούσαι...
Καταντήσαμε να θεωρούμε ουτοπία το φυσιολογικό και το αυτονόητο και να θεωρούμε φυσιολογικό το διαστρεβλωμένο, την παρενέργεια...
Μέσα σε αυτό το κλίμα γενικής απαξίωσης ακόμη και η πολιτική ζωή του τόπου κινείται συνεχώς μεταξύ λάσπης, συκοφαντίας και διαβολής. Βάλλεται από μια ακατάσχετη φημολογία και σπερμολογία, με ονόματα που εξακοντίζονται αδιακρίτως δεξιά και αριστερά, σε σημείο που να έχουμε καταστεί θύματα μιας επιχείρησης διασυρμού του πολιτικού κόσμου στο σύνολό του, για την οποία πολλοί δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε πού αποβλέπει. Και, για να είμαι ειλικρινής, ούτε με νοιάζει, όποιος κι αν εμπλέκεται. Να βρεθεί και να τιμωρηθεί. Αρκεί να εμπλέκεται. Αρκεί να μην κατασκευάζουμε υπόπτους ή ενόχους από συνάφεια. Αρκεί η καταγγελία είναι ορθή, οπότε ασφαλώς έχει πρόβλημα ο καταγγελλόμενος πολιτικός. Αλλά αν δεν είναι, τότε ποιος θα εξαλείψει την υποψία που τον βαραίνει; Και αρκεί ένα σκάνδαλο να μη χρησιμοποιείται ως πολιορκητικός κριός κατά του πολιτικού συστήματος στο σύνολό του. Από αυτή την άποψη είναι απολύτως ορθή η απόφαση του ΠαΣοΚ να αναστείλει την ιδιότητα του μέλους σε όσους εμπλέκονται στην υπόθεση Siemens, χωρίς αυτό να προδικάζει και την ενοχή τους.
Εν κατακλείδι, αντί να αναλωνόμαστε στην εξιχνίαση μόνον της διερεύνησης του ενός ή του άλλου σκανδάλου, θεωρώντας πως «εδώ έχει περισσότερο φως», όπως απάντησε και ο Χότζας, θα πρέπει να δούμε το πρόβλημα της διαφθοράς στο σύνολό της, επειδή δεν είναι πρόβλημα μιας κατά τα άλλα ηθικής κοινωνίας, αλλά μιας κοινωνίας που έχει χάσει το προσανατολισμό της, τις αρχές και τις αξίες της και χωρίς αυτές η κοινωνική κατάρρευση είναι προ των πυλών…