*(βλ.εκτενή αναφορά στην Βικιπαίδεια, απ'όπου αντλήθηκαν χρήσιμες πληροφορίες)Το 2007 σηματοδοτεί τα 50 χρόνια από τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή Ε.Ε. και στο βαθμό που κι εμείς, ως λαός, είμαστε μέλη της και συμμετέχουμε στην μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια, αλλά και στηρίζουμε την μεγάλη ευρωπαϊκή ιδέα, κρίθηκε σκόπιμο να γίνει ένα εκτενές αφιέρωμα σ’ αυτήν, το οποίο, καίτοι υπήρξε προσπάθεια συμπύκνωσης των γεγονότων, προκειμένου να χωρέσουν στα πλαίσια μιας δημοσιογραφικής στήλης, εντούτοις κατέστη αδύνατο και για το λόγο αυτό θα αναπτυχθεί σε τρία συνεχόμενα άρθρα, εκ των οποίων με το πρώτο που ακολουθεί θα προσπαθήσουμε να θυμηθούμε οι παλαιότεροι, αλλά και να γνωρίσουμε οι νεώτεροι την προϊστορία της γενέσεώς της, αλλά και τον τρόπο διάρθρωσής της και με τα υπόλοιπα να προσεγγίσουμε την προβληματική που αναπτύσσεται, για το πώς θα μπορέσει όχι μόνον να σταθεί στο διεθνές σύστημα, αλλά και να λειτουργήσει αποτελεσματικά, υπό το πρίσμα της ποικιλομορφίας των ήδη 27 κρατών – μελών της.
Μεταφερόμαστε, λοιπόν, πίσω στο χρόνο και συγκεκριμένα στο σωτήριον έτος 1957, οπότε δημιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (Ε.Ο.Κ.), η οποία στην αρχική της μορφή αριθμούσε 6 μέλη, ενώ από τον Ιανουάριο του 2007 είναι μια ένωση 27 Ευρωπαϊκών Χωρών, που καθιερώθηκε με την Συνθήκη του Μάαστριχτ. Η νομική της βάση βρίσκεται στην συνθήκη αυτή, η οποία εφαρμόστηκε την 1η Νοεμβρίου 1993 και στις αναθεωρήσεις της με τις συνθήκες του Άμστερνταμ (1997) και της Νίκαιας (1η Φεβρουαρίου 2003).
Θεωρείται ως η ισχυρότερη ένωση κρατών μέχρι σήμερα στην παγκόσμια ιστορία, με οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιεχόμενο. Η Ε.Ε. έχει πολλές δραστηριότητες, η πιο σημαντική, όμως, είναι η δημιουργία της ενιαίας αγοράς, που αποτελείται από την τελωνειακή ένωση, το ενιαίο νόμισμα (έστω κι αν μερικές χώρες δεν έχουν υιοθετήσει το ευρώ), την κοινή πολιτική εμπορίου, την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) και την κοινή αλιευτική πολιτική.
Επίσης, υπάρχουν διάφορες πρωτοβουλίες που προσπαθούν να συντονίσουν ενέργειες στις διάφορες χώρες μέλη.
Η Ε.Ε. έχει την ιδιομορφία ότι αποτελείται από κράτη - μέλη, τα οποία όμως διατηρούν την ανεξαρτησία τους και παραμένουν κυρίαρχα στο έδαφός τους. Σε μερικά ζητήματα, όπου τα κράτη μέλη έχουν μεταφέρει την εθνική τους κυριαρχία στην Ένωση (π.χ. νόμισμα, νομισματική πολιτική, εσωτερική αγορά, εξωτερικό εμπόριο), η Ε.Ε. αρχίζει να μοιάζει με ομοσπονδιακό κράτος.
Όμως η Ένωση δεν είναι οργανωμένη σε ομοσπονδιακά πρότυπα, αλλά στην βάση της αρχής της επικουρικότητας (ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την ιδιόμορφη κατανομή των αρμοδιοτήτων της Ένωσης). Επίσης, τα κράτη μέλη εξακολουθούν να θεωρούνται κύριοι των Συνθηκών και η Ένωση δεν έχει το δικαίωμα να μεταφέρει επιπρόσθετες αρμοδιότητες από τα κράτη μέλη στον εαυτό της. Με αυτή την μοναδική διάρθρωση, η Ε.Ε. δεν είναι ένας διεθνής οργανισμός αλλά μία οντότητα sui generis, δηλαδή οντότητα όπως καμία άλλη.
Τρέχοντα θέματα: Τα κύρια ζητήματα που απασχολούν την Ε.Ε. προς το παρόν περιλαμβάνουν την επέκταση της προς το νότο και ανατολικά, το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα που προτάθηκε από τη Σύμβαση, η σχέση με τις ΗΠΑ και η συμμετοχή στο Ευρώ των χωρών που ακόμα δεν ανήκουν στην Ευρωζώνη.
Μέθοδοι: Πέραν, όμως, των οικονομικών πτυχών, οι υποστηρικτές της Ε.Ε. συμφωνούν στο ότι αποτελεί, επίσης, μια δύναμη ειρήνης και δημοκρατίας. Οι πόλεμοι, που ήταν περιοδικό στοιχείο της ιστορίας της Δυτικής Ευρώπης έχουν εκλείψει από τότε που δημιουργήθηκε η τότε ΕΟΚ. Στις αρχές του '70 στην χώρα μας, στην Πορτογαλία και στην Ισπανία υπήρχε δικτατορία, όμως και στις τρεις χώρες εκδηλώθηκε η λαϊκή και πολιτική βούληση να ανήκουν στην Ε.Ε., προκειμένου να ενισχύσουν την μεγάλη θέλησή τους για την υποστήριξη της δημοκρατίας και της οικονομική τους ανάπτυξης.
Ιστορία: Οι προσπάθειες να ενωθούν τα ανόμοια έθνη της Ευρώπης προηγούνται των σύγχρονων εθνικών κρατών και έχουν εμφανιστεί επανειλημμένα σε όλη την ιστορία της Ευρώπης. Τρεις χιλιάδες χρόνια πριν, μεγάλο μέρος της Ευρώπης εξουσιάστηκε από τους Κέλτες και ακολούθως κατακτήθηκε και κυβερνήθηκε από την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Η φραγκική αυτοκρατορία του Καρλομάγνου και η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ένωσαν μεγάλες περιοχές κάτω από μια χαλαρή διοίκηση για εκατοντάδες χρόνια. Πιο πρόσφατα η τελωνειακή ένωση του 19ου αιώνα κάτω από τον Ναπολέοντα και οι κατακτήσεις της δεκαετίας του '40 της Γερμανίας είχαν μόνο παροδική ύπαρξη.
Λαμβάνοντας υπόψη το πλήθος των γλωσσών και τους πολιτισμούς της Ευρώπης, αυτές οι προσπάθειες περιέλαβαν συνήθως τη στρατιωτική υποταγή απρόθυμων εθνών, πράγμα που οδηγούσε στην αστάθεια, ορισμένες δε απ’αυτές διήρκεσαν εκατοντάδες έτη και αποτέλεσαν μεγάλες περίοδοι ειρήνης και οικονομικής και τεχνολογικής προόδου, όπως στην περίπτωση της Pax Romana της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Μια από τις πρώτες προτάσεις για την ειρηνική ενοποίηση, μέσω της συνεργασίας και της ισότητας της ιδιότητας μέλους, έγινε από τον ειρηνόφιλο Βίκτωρα Ουγκώ το 1851.
Μετά από τις καταστροφές του Α' Παγκόσμιου Πολέμου και του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, η ώθηση για την ίδρυση αυτού που αργότερα θα γινόταν η Ευρωπαϊκή Ένωση αυξήθηκε πολύ, οδηγημένη από την αποφασιστικότητα να επανοικοδομηθεί η Ευρώπη και να αποβληθεί η δυνατότητα ενός άλλου πολέμου. Αυτό το συναίσθημα οδήγησε τελικά στο σχηματισμό της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα από τη (Δυτική) Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία και τις χώρες του Μπενελούξ και ολοκληρώθηκε από τη Συνθήκη του Παρισιού, που υπογράφηκε τον Απρίλιο του 1951, και εφαρμόστηκε τον Ιούλιο του 1952.
Το παράδοξο, όμως, είναι και σαφέστατα λίγοι το γνωρίζουν ότι πρωταρχικό ρόλο στην δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον έπαιξαν οι ΗΠΑ!! Το όραμα των ΗΠΑ (για τους δικούς τους, βέβαια, λόγους) υπήρξε πολύ προωθημένο και περιελάμβανε τον Ευρωστρατό (EDC ή European Defense Community) και την πλήρη πολιτική ένωση της Ηπείρου, ώστε η Ευρώπη να αναδειχθεί σε τρίτη ανεξάρτητη υπερδύναμη. Αυτός ο φιλόδοξος στόχος των ΗΠΑ δεν επετεύχθη, διότι απορρίφθηκε από την Γαλλία.
Η πρώτη πλήρης τελωνειακή ένωση ήταν γνωστή αρχικά, όπως προαναφέραμε, ως Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, που καθιερώθηκε από τη Συνθήκη της Ρώμης το 1957 και εφαρμόστηκε την 1η Ιανουαρίου 1958. Αυτή άλλαξε αργότερα στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, που είναι τώρα ο «πρώτος πυλώνας» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ε.Ε. έχει εξελιχθεί από ένα εμπορικό σώμα σε μια οικονομική και πολιτική συνεργασία. Ως πρόεδρος της Συνθήκης σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης, ο πρώην Γάλλος Πρόεδρος Βαλερί Ζισκάρ ντ'Εσταίν πρότεινε να αλλάξει το όνομα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε Ενωμένη Ευρώπη αλλά η πρότασή του δεν υιοθετήθηκε.
Κράτη μέλη και διαδοχικές διευρύνσεις: Από την 1 Ιανουαρίου 2007 η Ευρωπαϊκή Ένωση απαρτίζεται από 27 κράτη μέλη.
Το 1952/1958 τα έξι ιδρυτικά μέλη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα ήταν: το Βέλγιο, η Γαλλία, η Δυτική Γερμανία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο και η Ολλανδία.
Είκοσι μία χώρες εισήχθησαν σε διαδοχικά κύματα διεύρυνσης:
το 1973: η Δανία, η Ιρλανδία, και το Ηνωμένο Βασίλειο,
το 1981: η Ελλάδα,
το 1986: η Πορτογαλία και η Ισπανία,
το 1990: Η ενοποίηση της Γερμανίας προσέθεσε τα εδάφη της Ανατολικής Γερμανίας,
το 1995: η Αυστρία, η Φινλανδία και η Σουηδία,
το 2004: η Κύπρος, η Τσεχία, η Εσθονία, η Ουγγαρία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Μάλτα, η Πολωνία, η Σλοβακία και η Σλοβενία και
το 2007: η Βουλγαρία και η Ρουμανία.
Χώρες όπως το Μονακό και η Ανδόρρα, αν και δεν είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ωστόσο έχουν συνάψει ειδικές συμφωνίες συνεργασίας με αυτήν.
Η συνολική έκταση των 27 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι 4.325.675 km². Αν ήταν μια χώρα, θα ήταν η 7η μεγαλύτερη στον κόσμο σε έκταση. Ο αριθμός των κατοίκων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στα 27 κράτη μέλη, υπολογίζεται σε 456.000.000. Στατιστικά, θα ήταν η 3η μεγαλύτερη στον κόσμο, μετά την Ινδία και την Κίνα.
Όργανα και νομικό πλαίσιο: Όργανα της ΕΕ:
Η λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης υποστηρίζεται από διάφορα όργανα:
α) το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (732 μέλη, με μέγιστο αριθμό τα 750),
β) το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ή «του Συμβουλίου των υπουργών» - 25 μέλη),
γ) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (25 μέλη),
δ) το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (που ενσωματώνει το Πρωτοδικείο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων - 25 δικαστές & 25 δικαστές του CFI,
ε) το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (25 μέλη),
στ) το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (26 μέλη, ήτοι 25 ηγέτες των κρατών μελών + ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) - του οποίου ο μοναδικός ρόλος ίσως περιγράφεται καλύτερα ως ενός «σχεδόν-οργάνου».
Υπάρχουν διάφοροι οικονομικοί οργανισμοί:
i) η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (που παράλληλα με τις εθνικές κεντρικές τράπεζες, συνθέτει το Ευρωπαϊκό Σύστημα των Κεντρικών Τραπεζών) και
ii) η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Ταμείο Επενδύσεων).
Υπάρχουν επίσης διάφορες συμβουλευτικές επιτροπές στα όργανα:
α) η Επιτροπή των Περιφερειών που συμβουλεύει για τα περιφερειακά ζητήματα,
β) η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, που συμβουλεύει για την οικονομική και κοινωνική πολιτική (κυρίως σχέσεις μεταξύ των εργαζομένων και των εργοδοτών) και
γ) Η Επιτροπή Πολιτικής και Ασφάλειας, που καθιερώνεται στα πλαίσια της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, που ελέγχει και που συμβουλεύει για τα διεθνή ζητήματα της σφαιρικής ασφάλειας.
Υπάρχει επίσης ένας μεγάλος αριθμός οργανισμών, που οργανώνεται συνήθως από τη δευτεροβάθμια νομοθεσία, οι οποίοι υπάρχουν για να εφαρμόσουν τις ιδιαίτερες πολιτικές. Αυτές είναι οι αντιπροσωπείες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παραδείγματα είναι ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, η Ευρωπαϊκή Αντιπροσωπεία Ασφάλειας Αεροπορίας και το Γραφείο Εναρμόνισης στην Εσωτερική Αγορά.
Τέλος, ο Ευρωπαϊκός Διαμεσολαβητής ερευνά καταγγελίες κακής διαχείρησης από τα όργανα της ΕΕ.
Έδρα των οργάνων της ΕΕ:
Η ΕΕ δεν έχει καμία επίσημη πρωτεύουσα και τα όργανα της διαιρούνται μεταξύ διάφορων πόλεων:
i) Βρυξέλλες, Βέλγιο:
α) θεωρείται de facto πρωτεύουσα της ΕΕ,
β) έδρα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
γ) τόπος συναντήσεως για τις συνεδριάσεις και τις μίνι-συνόδους των επιτροπών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και
δ) πόλη που υποδέχεται όλες τις συνόδους κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (από το 2004),
ii) Στρασβούργο, Γαλλία:
α) έδρα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και τόπος συναντήσεως των δώδεκα ολομελειών διάρκειας μίας εβδομάδας κάθε έτους,
β) επίσης, η έδρα δύο βασικών ευρωπαϊκών οργανώσεων - του Συμβουλίου της Ευρώπης και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων - που είναι διαφορετικά από την ΕΕ και έχουν ένα ευρύτερο πλήθος μελών από την Ε.Ε,
iii) Πόλη του Λουξεμβούργου, Λουξεμβούργο:
α) έδρα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου & της Γραμματείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και
β) έδρα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων,
iii) Φρανκφούρτη, Γερμανία:
έδρα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και
iv) Χάγη, Κάτω Χώρες:
έδρα της Europol (της Ευρωπαϊκής Αστυνομικής Υπηρεσίας).
Οι τρεις πυλώνες: Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελείται από τρεις πυλώνες.
Ο 1ος πυλώνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελείται από τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, δηλαδή την Ευρωπαϊκή Κοινότητα (πρώην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα - Ε.Ο.Κ.) και την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (ΕURΑΤΟΜ). Μέχρι το 2002 που καταργήθηκε, στον πρώτο πυλώνα ανήκε και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα.
Ο 2ος πυλώνας ή πυλώνας της “Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας” (ΚΕΠΠΑ) αφορά στην εξωτερική πολιτική και σε στρατιωτικά ζητήματα.
Ο 3ος πυλώνας ή πυλώνας “Αστικής και Δικαστικής Συνεργασίας σε Ζητήματα Εγκληματικότητας”(PJCC) αφορά στη συνεργασία για την καταπολέμηση του εγκλήματος.
Ο πιο ισχυρός και ανεπτυγμένος πυλώνας είναι αναμφισβήτητα ο πρώτος και συγκεκριμένα η Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Από αυτόν προέρχονται και τα περισσότερα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και ο συντριπτικά μεγαλύτερος όγκος του Ευρωπαϊκού Δικαίου.
Επίσης, σε αντίθεση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα έχει νομική προσωπικότητα και είναι η μόνη που μπορεί να συμβάλλεται αυτοτελώς, ανεξάρτητα από τα κράτη-μέλη σε διεθνείς συνθήκες.
Στο πλαίσιο του κάθε πυλώνα υφίσταται διαφορετική ισορροπία μεταξύ των υπερεθνικών (=τείνουν προς ομοσπονδιακό κράτος) και των διακυβερνητικών (=παραμένουν χαλαρή ένωση κρατών) αρχών. Ο υπερεθνικός χαρακτήρας είναι ισχυρότερος στον πρώτο πυλώνα, ενώ οι άλλοι δυο πυλώνες έχουν περισσότερο διακυβερνητικό χαρακτήρα. Στην ΚΕΠΠΑ και την PJCC η εξουσία του Κοινοβουλίου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, σε σύγκριση με το Συμβούλιο, είναι αρκετά περιορισμένη, χωρίς ωστόσο να είναι και μηδενική. Η ισορροπία που διέπει τον πρώτο πυλώνα συχνά αναφέρεται ως "κοινοτική μέθοδος", καθώς είναι εκείνη που εφαρμόζεται από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα.
Κλείνοντας, αναγκαία κρίνεται η επισήμανση ότι επειδή σε εθνικό επίπεδο σπανίζει η προσπάθεια εκτενούς ενημερωτικής αναφοράς για το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι (ιδίως μάλιστα όταν το 80% περίπου του έργου του ελληνικού κοινοβουλίου αναλώνεται απλά και μόνον στην επικύρωση του ευρωπαϊκού νομοθετικού έργου και στην προσαρμογή του ελληνικού δικαίου σ’αυτό!!) και όχι μόνον, ίσως γιατί θεωρούν οι “αρμόδιοι” ότι οι Έλληνες είναι ή θα πρέπει να είναι εξ ορισμού “ευρωπαϊστές” και δεν χρειάζεται να γνωρίζουν - ένεκα της πνευματικής τους μειονεξίας ή πλεονεξίας, εσείς προσθέστε - με πάσα λεπτομέρεια τι εστί ευρωπαϊκό οικοδόμημα, ή ίσως πάλι γιατί διευκολύνονται για να αποφασίζουν αυτοί για μας, πλην, όμως, ερήμην μας, όπως συνέβη άλλωστε πολλές φορές στο παρελθόν, με αποκορύφωμα την υπερψήφιση του “ευρωσυντάγματος”, χωρίς, ωστόσο, ο ελληνικός λαός να γνωρίζει τις φανερές, αλλά και κρυφές πτυχές του, εν συγκρίσει με τους Γάλλους ή τους Ολλανδούς λ.χ., για το λόγο αυτό σας συστήνω να φυλάξετε τα άρθρα της αναφοράς μας για κάθε αναγκαία μελλοντική σας χρήση. Άλλωστε, μόνον ο ενημερωμένος πολίτης είναι πολίτης με όλη τη σημασία της λέξης. Ο “άλλος” είναι απλά χειροκροτητής κατά παραγγελίαν και ποίμνιο, που άγεται και φέρεται. Τις υπόλοιπες σκέψεις, που ως λογική ακολουθία θα μπορούσαν να ανακύψουν, τις αφήνω σε σας…
Μεταφερόμαστε, λοιπόν, πίσω στο χρόνο και συγκεκριμένα στο σωτήριον έτος 1957, οπότε δημιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (Ε.Ο.Κ.), η οποία στην αρχική της μορφή αριθμούσε 6 μέλη, ενώ από τον Ιανουάριο του 2007 είναι μια ένωση 27 Ευρωπαϊκών Χωρών, που καθιερώθηκε με την Συνθήκη του Μάαστριχτ. Η νομική της βάση βρίσκεται στην συνθήκη αυτή, η οποία εφαρμόστηκε την 1η Νοεμβρίου 1993 και στις αναθεωρήσεις της με τις συνθήκες του Άμστερνταμ (1997) και της Νίκαιας (1η Φεβρουαρίου 2003).
Θεωρείται ως η ισχυρότερη ένωση κρατών μέχρι σήμερα στην παγκόσμια ιστορία, με οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό και πολιτιστικό περιεχόμενο. Η Ε.Ε. έχει πολλές δραστηριότητες, η πιο σημαντική, όμως, είναι η δημιουργία της ενιαίας αγοράς, που αποτελείται από την τελωνειακή ένωση, το ενιαίο νόμισμα (έστω κι αν μερικές χώρες δεν έχουν υιοθετήσει το ευρώ), την κοινή πολιτική εμπορίου, την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) και την κοινή αλιευτική πολιτική.
Επίσης, υπάρχουν διάφορες πρωτοβουλίες που προσπαθούν να συντονίσουν ενέργειες στις διάφορες χώρες μέλη.
Η Ε.Ε. έχει την ιδιομορφία ότι αποτελείται από κράτη - μέλη, τα οποία όμως διατηρούν την ανεξαρτησία τους και παραμένουν κυρίαρχα στο έδαφός τους. Σε μερικά ζητήματα, όπου τα κράτη μέλη έχουν μεταφέρει την εθνική τους κυριαρχία στην Ένωση (π.χ. νόμισμα, νομισματική πολιτική, εσωτερική αγορά, εξωτερικό εμπόριο), η Ε.Ε. αρχίζει να μοιάζει με ομοσπονδιακό κράτος.
Όμως η Ένωση δεν είναι οργανωμένη σε ομοσπονδιακά πρότυπα, αλλά στην βάση της αρχής της επικουρικότητας (ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την ιδιόμορφη κατανομή των αρμοδιοτήτων της Ένωσης). Επίσης, τα κράτη μέλη εξακολουθούν να θεωρούνται κύριοι των Συνθηκών και η Ένωση δεν έχει το δικαίωμα να μεταφέρει επιπρόσθετες αρμοδιότητες από τα κράτη μέλη στον εαυτό της. Με αυτή την μοναδική διάρθρωση, η Ε.Ε. δεν είναι ένας διεθνής οργανισμός αλλά μία οντότητα sui generis, δηλαδή οντότητα όπως καμία άλλη.
Τρέχοντα θέματα: Τα κύρια ζητήματα που απασχολούν την Ε.Ε. προς το παρόν περιλαμβάνουν την επέκταση της προς το νότο και ανατολικά, το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα που προτάθηκε από τη Σύμβαση, η σχέση με τις ΗΠΑ και η συμμετοχή στο Ευρώ των χωρών που ακόμα δεν ανήκουν στην Ευρωζώνη.
Μέθοδοι: Πέραν, όμως, των οικονομικών πτυχών, οι υποστηρικτές της Ε.Ε. συμφωνούν στο ότι αποτελεί, επίσης, μια δύναμη ειρήνης και δημοκρατίας. Οι πόλεμοι, που ήταν περιοδικό στοιχείο της ιστορίας της Δυτικής Ευρώπης έχουν εκλείψει από τότε που δημιουργήθηκε η τότε ΕΟΚ. Στις αρχές του '70 στην χώρα μας, στην Πορτογαλία και στην Ισπανία υπήρχε δικτατορία, όμως και στις τρεις χώρες εκδηλώθηκε η λαϊκή και πολιτική βούληση να ανήκουν στην Ε.Ε., προκειμένου να ενισχύσουν την μεγάλη θέλησή τους για την υποστήριξη της δημοκρατίας και της οικονομική τους ανάπτυξης.
Ιστορία: Οι προσπάθειες να ενωθούν τα ανόμοια έθνη της Ευρώπης προηγούνται των σύγχρονων εθνικών κρατών και έχουν εμφανιστεί επανειλημμένα σε όλη την ιστορία της Ευρώπης. Τρεις χιλιάδες χρόνια πριν, μεγάλο μέρος της Ευρώπης εξουσιάστηκε από τους Κέλτες και ακολούθως κατακτήθηκε και κυβερνήθηκε από την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Η φραγκική αυτοκρατορία του Καρλομάγνου και η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ένωσαν μεγάλες περιοχές κάτω από μια χαλαρή διοίκηση για εκατοντάδες χρόνια. Πιο πρόσφατα η τελωνειακή ένωση του 19ου αιώνα κάτω από τον Ναπολέοντα και οι κατακτήσεις της δεκαετίας του '40 της Γερμανίας είχαν μόνο παροδική ύπαρξη.
Λαμβάνοντας υπόψη το πλήθος των γλωσσών και τους πολιτισμούς της Ευρώπης, αυτές οι προσπάθειες περιέλαβαν συνήθως τη στρατιωτική υποταγή απρόθυμων εθνών, πράγμα που οδηγούσε στην αστάθεια, ορισμένες δε απ’αυτές διήρκεσαν εκατοντάδες έτη και αποτέλεσαν μεγάλες περίοδοι ειρήνης και οικονομικής και τεχνολογικής προόδου, όπως στην περίπτωση της Pax Romana της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Μια από τις πρώτες προτάσεις για την ειρηνική ενοποίηση, μέσω της συνεργασίας και της ισότητας της ιδιότητας μέλους, έγινε από τον ειρηνόφιλο Βίκτωρα Ουγκώ το 1851.
Μετά από τις καταστροφές του Α' Παγκόσμιου Πολέμου και του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, η ώθηση για την ίδρυση αυτού που αργότερα θα γινόταν η Ευρωπαϊκή Ένωση αυξήθηκε πολύ, οδηγημένη από την αποφασιστικότητα να επανοικοδομηθεί η Ευρώπη και να αποβληθεί η δυνατότητα ενός άλλου πολέμου. Αυτό το συναίσθημα οδήγησε τελικά στο σχηματισμό της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα από τη (Δυτική) Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία και τις χώρες του Μπενελούξ και ολοκληρώθηκε από τη Συνθήκη του Παρισιού, που υπογράφηκε τον Απρίλιο του 1951, και εφαρμόστηκε τον Ιούλιο του 1952.
Το παράδοξο, όμως, είναι και σαφέστατα λίγοι το γνωρίζουν ότι πρωταρχικό ρόλο στην δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον έπαιξαν οι ΗΠΑ!! Το όραμα των ΗΠΑ (για τους δικούς τους, βέβαια, λόγους) υπήρξε πολύ προωθημένο και περιελάμβανε τον Ευρωστρατό (EDC ή European Defense Community) και την πλήρη πολιτική ένωση της Ηπείρου, ώστε η Ευρώπη να αναδειχθεί σε τρίτη ανεξάρτητη υπερδύναμη. Αυτός ο φιλόδοξος στόχος των ΗΠΑ δεν επετεύχθη, διότι απορρίφθηκε από την Γαλλία.
Η πρώτη πλήρης τελωνειακή ένωση ήταν γνωστή αρχικά, όπως προαναφέραμε, ως Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, που καθιερώθηκε από τη Συνθήκη της Ρώμης το 1957 και εφαρμόστηκε την 1η Ιανουαρίου 1958. Αυτή άλλαξε αργότερα στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, που είναι τώρα ο «πρώτος πυλώνας» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ε.Ε. έχει εξελιχθεί από ένα εμπορικό σώμα σε μια οικονομική και πολιτική συνεργασία. Ως πρόεδρος της Συνθήκης σχετικά με το μέλλον της Ευρώπης, ο πρώην Γάλλος Πρόεδρος Βαλερί Ζισκάρ ντ'Εσταίν πρότεινε να αλλάξει το όνομα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε Ενωμένη Ευρώπη αλλά η πρότασή του δεν υιοθετήθηκε.
Κράτη μέλη και διαδοχικές διευρύνσεις: Από την 1 Ιανουαρίου 2007 η Ευρωπαϊκή Ένωση απαρτίζεται από 27 κράτη μέλη.
Το 1952/1958 τα έξι ιδρυτικά μέλη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα ήταν: το Βέλγιο, η Γαλλία, η Δυτική Γερμανία, η Ιταλία, το Λουξεμβούργο και η Ολλανδία.
Είκοσι μία χώρες εισήχθησαν σε διαδοχικά κύματα διεύρυνσης:
το 1973: η Δανία, η Ιρλανδία, και το Ηνωμένο Βασίλειο,
το 1981: η Ελλάδα,
το 1986: η Πορτογαλία και η Ισπανία,
το 1990: Η ενοποίηση της Γερμανίας προσέθεσε τα εδάφη της Ανατολικής Γερμανίας,
το 1995: η Αυστρία, η Φινλανδία και η Σουηδία,
το 2004: η Κύπρος, η Τσεχία, η Εσθονία, η Ουγγαρία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Μάλτα, η Πολωνία, η Σλοβακία και η Σλοβενία και
το 2007: η Βουλγαρία και η Ρουμανία.
Χώρες όπως το Μονακό και η Ανδόρρα, αν και δεν είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ωστόσο έχουν συνάψει ειδικές συμφωνίες συνεργασίας με αυτήν.
Η συνολική έκταση των 27 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι 4.325.675 km². Αν ήταν μια χώρα, θα ήταν η 7η μεγαλύτερη στον κόσμο σε έκταση. Ο αριθμός των κατοίκων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στα 27 κράτη μέλη, υπολογίζεται σε 456.000.000. Στατιστικά, θα ήταν η 3η μεγαλύτερη στον κόσμο, μετά την Ινδία και την Κίνα.
Όργανα και νομικό πλαίσιο: Όργανα της ΕΕ:
Η λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης υποστηρίζεται από διάφορα όργανα:
α) το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (732 μέλη, με μέγιστο αριθμό τα 750),
β) το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ή «του Συμβουλίου των υπουργών» - 25 μέλη),
γ) η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (25 μέλη),
δ) το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (που ενσωματώνει το Πρωτοδικείο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων - 25 δικαστές & 25 δικαστές του CFI,
ε) το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (25 μέλη),
στ) το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (26 μέλη, ήτοι 25 ηγέτες των κρατών μελών + ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) - του οποίου ο μοναδικός ρόλος ίσως περιγράφεται καλύτερα ως ενός «σχεδόν-οργάνου».
Υπάρχουν διάφοροι οικονομικοί οργανισμοί:
i) η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (που παράλληλα με τις εθνικές κεντρικές τράπεζες, συνθέτει το Ευρωπαϊκό Σύστημα των Κεντρικών Τραπεζών) και
ii) η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Ταμείο Επενδύσεων).
Υπάρχουν επίσης διάφορες συμβουλευτικές επιτροπές στα όργανα:
α) η Επιτροπή των Περιφερειών που συμβουλεύει για τα περιφερειακά ζητήματα,
β) η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, που συμβουλεύει για την οικονομική και κοινωνική πολιτική (κυρίως σχέσεις μεταξύ των εργαζομένων και των εργοδοτών) και
γ) Η Επιτροπή Πολιτικής και Ασφάλειας, που καθιερώνεται στα πλαίσια της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας, που ελέγχει και που συμβουλεύει για τα διεθνή ζητήματα της σφαιρικής ασφάλειας.
Υπάρχει επίσης ένας μεγάλος αριθμός οργανισμών, που οργανώνεται συνήθως από τη δευτεροβάθμια νομοθεσία, οι οποίοι υπάρχουν για να εφαρμόσουν τις ιδιαίτερες πολιτικές. Αυτές είναι οι αντιπροσωπείες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παραδείγματα είναι ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, η Ευρωπαϊκή Αντιπροσωπεία Ασφάλειας Αεροπορίας και το Γραφείο Εναρμόνισης στην Εσωτερική Αγορά.
Τέλος, ο Ευρωπαϊκός Διαμεσολαβητής ερευνά καταγγελίες κακής διαχείρησης από τα όργανα της ΕΕ.
Έδρα των οργάνων της ΕΕ:
Η ΕΕ δεν έχει καμία επίσημη πρωτεύουσα και τα όργανα της διαιρούνται μεταξύ διάφορων πόλεων:
i) Βρυξέλλες, Βέλγιο:
α) θεωρείται de facto πρωτεύουσα της ΕΕ,
β) έδρα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
γ) τόπος συναντήσεως για τις συνεδριάσεις και τις μίνι-συνόδους των επιτροπών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και
δ) πόλη που υποδέχεται όλες τις συνόδους κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (από το 2004),
ii) Στρασβούργο, Γαλλία:
α) έδρα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και τόπος συναντήσεως των δώδεκα ολομελειών διάρκειας μίας εβδομάδας κάθε έτους,
β) επίσης, η έδρα δύο βασικών ευρωπαϊκών οργανώσεων - του Συμβουλίου της Ευρώπης και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων - που είναι διαφορετικά από την ΕΕ και έχουν ένα ευρύτερο πλήθος μελών από την Ε.Ε,
iii) Πόλη του Λουξεμβούργου, Λουξεμβούργο:
α) έδρα του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου & της Γραμματείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και
β) έδρα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων,
iii) Φρανκφούρτη, Γερμανία:
έδρα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και
iv) Χάγη, Κάτω Χώρες:
έδρα της Europol (της Ευρωπαϊκής Αστυνομικής Υπηρεσίας).
Οι τρεις πυλώνες: Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελείται από τρεις πυλώνες.
Ο 1ος πυλώνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελείται από τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες, δηλαδή την Ευρωπαϊκή Κοινότητα (πρώην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα - Ε.Ο.Κ.) και την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (ΕURΑΤΟΜ). Μέχρι το 2002 που καταργήθηκε, στον πρώτο πυλώνα ανήκε και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα.
Ο 2ος πυλώνας ή πυλώνας της “Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας” (ΚΕΠΠΑ) αφορά στην εξωτερική πολιτική και σε στρατιωτικά ζητήματα.
Ο 3ος πυλώνας ή πυλώνας “Αστικής και Δικαστικής Συνεργασίας σε Ζητήματα Εγκληματικότητας”(PJCC) αφορά στη συνεργασία για την καταπολέμηση του εγκλήματος.
Ο πιο ισχυρός και ανεπτυγμένος πυλώνας είναι αναμφισβήτητα ο πρώτος και συγκεκριμένα η Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Από αυτόν προέρχονται και τα περισσότερα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και ο συντριπτικά μεγαλύτερος όγκος του Ευρωπαϊκού Δικαίου.
Επίσης, σε αντίθεση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα έχει νομική προσωπικότητα και είναι η μόνη που μπορεί να συμβάλλεται αυτοτελώς, ανεξάρτητα από τα κράτη-μέλη σε διεθνείς συνθήκες.
Στο πλαίσιο του κάθε πυλώνα υφίσταται διαφορετική ισορροπία μεταξύ των υπερεθνικών (=τείνουν προς ομοσπονδιακό κράτος) και των διακυβερνητικών (=παραμένουν χαλαρή ένωση κρατών) αρχών. Ο υπερεθνικός χαρακτήρας είναι ισχυρότερος στον πρώτο πυλώνα, ενώ οι άλλοι δυο πυλώνες έχουν περισσότερο διακυβερνητικό χαρακτήρα. Στην ΚΕΠΠΑ και την PJCC η εξουσία του Κοινοβουλίου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, σε σύγκριση με το Συμβούλιο, είναι αρκετά περιορισμένη, χωρίς ωστόσο να είναι και μηδενική. Η ισορροπία που διέπει τον πρώτο πυλώνα συχνά αναφέρεται ως "κοινοτική μέθοδος", καθώς είναι εκείνη που εφαρμόζεται από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα.
Κλείνοντας, αναγκαία κρίνεται η επισήμανση ότι επειδή σε εθνικό επίπεδο σπανίζει η προσπάθεια εκτενούς ενημερωτικής αναφοράς για το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι (ιδίως μάλιστα όταν το 80% περίπου του έργου του ελληνικού κοινοβουλίου αναλώνεται απλά και μόνον στην επικύρωση του ευρωπαϊκού νομοθετικού έργου και στην προσαρμογή του ελληνικού δικαίου σ’αυτό!!) και όχι μόνον, ίσως γιατί θεωρούν οι “αρμόδιοι” ότι οι Έλληνες είναι ή θα πρέπει να είναι εξ ορισμού “ευρωπαϊστές” και δεν χρειάζεται να γνωρίζουν - ένεκα της πνευματικής τους μειονεξίας ή πλεονεξίας, εσείς προσθέστε - με πάσα λεπτομέρεια τι εστί ευρωπαϊκό οικοδόμημα, ή ίσως πάλι γιατί διευκολύνονται για να αποφασίζουν αυτοί για μας, πλην, όμως, ερήμην μας, όπως συνέβη άλλωστε πολλές φορές στο παρελθόν, με αποκορύφωμα την υπερψήφιση του “ευρωσυντάγματος”, χωρίς, ωστόσο, ο ελληνικός λαός να γνωρίζει τις φανερές, αλλά και κρυφές πτυχές του, εν συγκρίσει με τους Γάλλους ή τους Ολλανδούς λ.χ., για το λόγο αυτό σας συστήνω να φυλάξετε τα άρθρα της αναφοράς μας για κάθε αναγκαία μελλοντική σας χρήση. Άλλωστε, μόνον ο ενημερωμένος πολίτης είναι πολίτης με όλη τη σημασία της λέξης. Ο “άλλος” είναι απλά χειροκροτητής κατά παραγγελίαν και ποίμνιο, που άγεται και φέρεται. Τις υπόλοιπες σκέψεις, που ως λογική ακολουθία θα μπορούσαν να ανακύψουν, τις αφήνω σε σας…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου