Σάββατο 21 Φεβρουαρίου 2009

“O tempora, o mores! Και τα διαχρονικά προβλήματα της αγροτικής οικονομίας ”

Τώρα που τα τρακτέρ αποσύρθηκαν από τις εθνικές οδούς και κατακάθισε η σκόνη στις παρακαμπτηρίους οδούς, απ’ όπου διοχετευόταν η κίνηση των οχημάτων, με αποτέλεσμα να δράξουμε την ευκαιρία να ανακαλύψουμε και πάλι τις …ομορφιές του δευτερεύοντος και τριτεύοντος οδικού δικτύου της χώρας μας, είναι πλέον κατάλληλες οι συνθήκες, μέσα στην ευρύτερη συζήτηση επί των οικονομικών θεμάτων, να ξεδιαλύνουμε το τι συμβαίνει και με την αγροτική μας οικονομία και ποια είναι η θέση της μέσα στο γενικότερο Ευρωπαϊκό περιβάλλον; Πού και πώς οδεύουμε;
Ιστορικά, όταν δημιουργήθηκε το 1962 η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ), στόχο είχε να ενοποιήσει την Αγροτική Πολιτική των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έτσι ώστε να καταστεί αυτάρκης. Μέσα από ένα σύνολο νόμων, σχετικών με την γεωργία και την διακίνηση αγροτικών προϊόντων και όλων των παραμέτρων που απορρέουν από αυτές, όπως η σταθερότητα των τιμών, η ποιότητα των προϊόντων, η επιλογή προϊόντων, η χρήση του εδάφους και η απασχόληση στον αγροτικό κλάδο, προτάχθηκε η διάθεση τροφίμων στους Ευρωπαίους καταναλωτές σε ανεκτές τιμές αλλά και τη δίκαιη αμοιβή των παραγωγών και την, κατ’ επέκταση, εξασφάλιση λογικού βιοτικού επιπέδου για τους γεωργούς.
Στα πλαίσια αυτά η ΚΑΠ, η οποία απορροφούσε πάνω από το 70% του κοινοτικού προϋπολογισμού, επιδοτούσε την παραγωγή των βασικών ειδών διατροφής. Με τη πάροδο του χρόνου, όμως, η Ευρωπαϊκή οικονομία μεταμορφώθηκε από αγροτική οικονομία, σε οικονομία παροχής πληροφοριών και υπηρεσιών, με αποτέλεσμα ο αγροτικός πληθυσμός να μειωθεί από 20% πριν 50 χρόνια, στο 4% σήμερα. Η διεύρυνση των 10 νέων μελών το 2004, είχε άμεση επίπτωση στην ΚΑΠ, επειδή ο αγροτικός πληθυσμός της Ένωσης, αυξήθηκε σχεδόν κατά 70%. Σήμερα, η ΚΑΠ καταλαμβάνει περίπου το 40% του κοινοτικού προϋπολογισμού και περίπου επτά εκατομμύρια άνθρωποι (οι περισσότεροι στη Πολωνία) απασχολούνται στο τομέα της γεωργίας.
Και φθάσαμε μοιραία στην νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική, η οποία άρχισε να εφαρμόζεται από το 2006, εισάγοντας μια νέα μέθοδο επιδοτήσεων, η οποία άλλαξε δραματικά το παραγωγικό, αλλά και το κοινωνικό περιβάλλον. Η νέα ΚΑΠ, από επιδοτήσεις στα βασικά είδη διατροφής, έδωσε έμφαση στις άμεσες πληρωμές στους γεωργούς. Όπως χαρακτηριστικά τονίζεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση «οι επιδοτήσεις για τη παραγωγή μειώνονται δραστικά και αντικαθίστανται από τις άμεσες ενισχύσεις στους γεωργούς». Πάντως, «η χορήγηση των ενισχύσεων αυτών εξαρτάται από την τήρηση κανόνων για το περιβάλλον, την ασφάλεια των τροφίμων, την υγεία των ζώων και των φυτών, τις συνθήκες διαβίωσης των ζώων, καθώς και τη διατήρηση των γεωργικών εκτάσεων σε καλή κατάσταση, τόσο όσον αφορά τη γεωργία όσο και τη διατήρηση του φυσικού τοπίου».
Προς το καλύτερο και προς το χειρότερο – όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά. Η καινοτομία της νέας μεθόδου έγκειται στην αποδέσμευση της επιδότησης από το είδος και την ποσότητα της παραγωγής. Ο αγρότης επιδοτείται με καθορισμένο ποσόν ανά στρέμμα καλλιεργούμενης έκτασης, και, για την πρώτη τριετία εφαρμογής τουλάχιστον, ουσιαστικά δεν ελέγχεται καν αν έχει παράγει προϊόν. Μετά το 2009, όμως, η ΚΑΠ θα επανεκτιμηθεί και οι επιδοτήσεις θα παραμείνουν μόνον υπό προϋποθέσεις.
Το παλαιό καθεστώς επιδοτήσεων, ανά ποσότητα, προήγαγε συμπεριφορές εξαπάτησης, υποβάθμισης των προϊόντων και του περιβάλλοντος, ακόμη και εκβιασμού του κοινωνικού σώματος, όταν ο αποκλεισμός της χώρας από τα τρακτέρ έφθασε να είναι τα κύριο διαπραγματευτικό όπλο των επιδοτούμενων αγροτών.
Εξάλλου, η επιδότηση, με ευθύνη των κυβερνήσεων και των ίδιων των αγροτών, δεν χρησιμοποιήθηκε ως αναπτυξιακό εργαλείο για αναδιάρθρωση καλλιεργειών και μετασχηματισμό του παραγωγικού ιστού, αλλά χρησιμοποιήθηκε κυρίως για πρόσκαιρη ανακούφιση, για εφησυχασμό, ακόμη και για παραπλάνηση.
Τις σκληρές αλήθειες κανείς δεν τις λέει έτσι όπως πρέπει, αλλά και κανείς δεν θέλει να τις ακούσει. Μολαταύτα, τα επίσημα στατιστικά στοιχεία απλά επιβεβαιώνουν τον εφιάλτη που ζουν σήμερα οι έλληνες αγρότες. Το αγροτικό εισόδημα έχει μειωθεί κατά 16% στα τελευταία πέντε χρόνια, η αξία της γεωργικής παραγωγής έχει μειωθεί κατά 24%, οι αγρότες εγκαταλείπουν κατά χιλιάδες το επάγγελμα τους, σύμφωνα δε με τα επίσημα στοιχεία, το 2006 και το 2007 εγκατέλειψαν την γεωργία 40.000 αγρότες, φτάσαμε πια σε μονοψήφιο αριθμό απασχολούμενων στον αγροτικό τομέα (γύρω στο 9,5% του ενεργού πληθυσμού) από 17% που ήταν το 2000.
Δεν έχουν συζητηθεί επαρκώς οι δυνατότητες μετασχηματισμού των καλλιεργειών, προσαρμογής στα νέα καταναλωτικά ήθη, αλλά και στον ανταγωνισμό από τα φθηνά προϊόντα τρίτων χωρών. Όσοι φρόντισαν για την προκοπή την ατομική και του τόπου τους, προέβησαν σε αλλαγές και προσαρμογές – δυστυχώς λίγοι. Για τους πολλούς, δυστυχώς, η επιδότηση συνέβαλε στην απαξίωση της γεωργίας και την εξαχρείωση των
Kοινοτήτων.
Πολλοί ήταν μάλιστα αυτοί που είχαν θεωρήσει ότι η αποδέσμευση της επιδότησης από την παραγωγή μάλλον θα εξαφάνιζε τα τρακτέρ από τις εθνικές οδούς - εδώ έπεσαν έξω -, όπως αναμενόμενο ήταν ότι θα εξαφάνιζε την καλλιέργεια καπνού, θα μείωνε την παραγωγή ελαιολάδου και θα εξαφάνιζε ολόκληρους κλάδους της μεταποίησης. Οι μεταποιητικές βιομηχανίες και οι επιχειρήσεις που συνδέονται με την κατεργασία και εμπορία αγροτικών προϊόντων, όπως καπνεργοστάσια και εκκοκκιστήρια, έχουν αρχίσει προ πολλού να μετεγκαθίστανται εκτός Ελλάδος, με προφανείς δυσμενείς επιπτώσεις στο ισοζύγιο πληρωμών και την απασχόληση. Ταυτόχρονα, όμως, πρόβαλε και ως υστάτη ευκαιρία – μάλλον, επείγουσα προειδοποίηση– για αναδιάρθρωση και μετασχηματισμό, η οποία, όμως, ουδέποτε έγινε.
Σε κάθε περίπτωση, είναι προφανές ότι η ευρωπαϊκή Κοινή Αγροτική Πολιτική, αντικείμενο σκληρών διαπραγματεύσεων και κατά την πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής, οδηγεί σε οδυνηρές και βαθιές αναδιαρθρώσεις όχι μόνο των παραγωγικών δομών αλλά και των κοινωνιών.
Το παραγωγικό μοντέλο της χώρας κινδυνεύει με κατάρρευση. Όμως αυτά δεν μπορούν να κρύψουν τις βαριές ευθύνες ιδίως της κυβέρνησης της Ν.Δ., που τα τελευταία 5 χρόνια, χωρίς στρατηγική και όραμα, διαχειρίστηκε τεράστιους εθνικούς και κοινοτικούς πόρους, ανακατανέμοντάς τους προς όφελος των λίγων, κατασπαταλώντας τους σε έργα βιτρίνας και όχι υποδομών και εκσυγχρονισμού της παραγωγής και τους μοίρασαν με αδιαφάνεια για να τροφοδοτήσουν τους μηχανισμούς διαιώνισης της πολιτικής τους εξουσίας. Η, συνεπεία των προσφάτων αγροτικών κινητοποιήσεων, εσπευσμένη επίσκεψη του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης στις Βρυξέλες, προκειμένου να πείσει για την εκταμίευση οικονομικής ενίσχυσης 500 εκ. ευρώ για τους Έλληνες αγρότες καταδεικνύει τον ευκαιριακό, σπασμωδικό και χωρίς όραμα τρόπο αντιμετώπισης των διαχρονικών προβλημάτων της ελληνικής αγροτικής οικονομίας.
Η Ελλάδα έχει το πανευρωπαϊκό ρεκόρ σε ό,τι αφορά τα πρόστιμα για την κακή διαχείριση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής. Στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας έχουμε επιβαρυνθεί, ως χώρα, με κοινοτικά πρόστιμα 1 δις ευρώ για την ιδιοτελή κακοδιαχείριση των αγροτικών επιδοτήσεων. Βρισκόμαστε, επίσης, πολύ κοντά στην παρακράτηση του 10% των κοινοτικών πόρων που λαμβάνουν οι Έλληνες αγρότες για τους ίδιους λόγους. Στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι εξαιρετικά δυσαρεστημένοι με τους καθυστερημένους και κατά κανόνα αναξιόπιστους ελέγχους που κάνουν οι αρμόδιοι στον αγροτικό τομέα της οικονομίας μας. Ο αντικοινοτικός τρόπος αντιμετώπισης των προβλημάτων των Ελλήνων παραγωγών - και όχι μόνον - από την κυβέρνηση Καραμανλή ενισχύει τη διαδικασία ευρωπαϊκής περιθωριοποίησης της Ελλάδας. Δεν απέχει χρονικά η στιγμή που το κόστος στήριξης του ελληνικού αγροτικού τομέα θα αρχίσει να περνά σταδιακά από τον κοινοτικό στον κρατικό προϋπολογισμό, δημιουργώντας μεγάλα προβλήματα στους Έλληνες φορολογούμενους, που θα πρέπει να καλύψουν και αυτόν το λογαριασμό.
Η αναζωογόνηση του αγροτικού τομέα απαιτεί ριζική αλλαγή της ΚΑΠ υπέρ των μικρομεσαίων αγροτών, επεξεργασία ενός προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης, με μείωση του κόστους παραγωγής, με καταπολέμηση των «καρτέλ» στην επεξεργασία και εμπορία αγροτικών προϊόντων και τη στήριξη των τοπικών ποιοτικών προϊόντων και των συλλογικών μορφών οργάνωσης των παραγωγών, ώστε να έχουν κυρίαρχο ρόλο στη μεταποίηση και εμπορία. Απαιτούνται άμεσα μέτρα στήριξης της ζωής στην ύπαιθρο, παροχή ειδικών κινήτρων εγκατάστασης νέων αγροτών, εξασφάλιση ισότητας δικαιωμάτων και ευκαιριών ανδρών και γυναικών καθώς και ουσιαστική βελτίωση της θέσης των «εργατο-αγροτών» και «οικονομικών μεταναστών».
Σε μια εποχή έντονων κοινωνικών αντιθέσεων και μεγάλης προβολής των ατομικών λύσεων σε βάρος κάθε τι οργανωμένου και συλλογικού, η αδρανοποίηση, ο εκφυλισμός και η χρεοκοπία των αγροτικών συνεταιρισμών, η απώλεια του αγωνιστικού προσανατολισμού των αγροτικών συλλόγων και η μετατροπή τους στον ένα ή τον άλλο βαθμό σε γραφειοκρατικούς μηχανισμούς και προθαλάμους παραγοντισμού και εκλογικών μηχανισμών νομής της εξουσίας, καθιστά δύσκολες, αν όχι αδύνατες τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, πρωτίστως, όμως, απαιτείται βούληση, Εθνική Στρατηγική και ουσιαστικός σχεδιασμός, που θα εκφράζει τα συμφέροντα των μικρομεσαίων αγροτών, κατά της νεοφιλελεύθερης πολιτικής, σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.
Μόνο που τίποτε από αυτά δεν είναι εφικτός στόχος την περίοδο που διανύουμε, καθώς η παρούσα Κυβέρνηση, με μόλις 5 χρόνια στη διακυβέρνηση της χώρας, έχει εμφανίσει έντονα σημάδια πρόωρης γήρανσης, οι εξαγγελθείσες μεταρρυθμίσεις αποδείχθηκαν κακόγουστο ανέκδοτο και η επικληθείσα ανάγκη αντιμετώπισης των οξύτατων οικονομικών προβλημάτων, χάριν της οποίας υποτίθεται ότι προκηρύχθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2007 οι πρόωρες εκλογές, αποδείχθηκε πρόφαση για την διατήρηση της νομής της εξουσίας, προς εξυπηρέτησιν των συμφερόντων μιας ισχνής μειοψηφίας, αντί της κοινωνίας, ως σύνολο…
"O tempora! O mores!" και σε ελληνική απόδοση "Ω, τι καιροί, τι ήθη!..."

Σάββατο 14 Φεβρουαρίου 2009

“Τα πραγματικά αίτια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης”*

Επειδή πολύς λόγος γίνεται το τελευταίο διάστημα στη χώρα μας για την επερχόμενη οικονομική κρίση, πλην, όμως, στην κριτική προσέγγιση των αιτίων που την προκάλεσαν και εξακολουθούν να την προκαλούν διαβλέπω σημαντικά κενά, καθώς, κατ’ουσίαν, προσδιορίζουν τα συμπτώματα της νόσου και όχι τα αίτια αυτής, για το λόγο αυτό κρίθηκε σκόπιμη η παράθεση του παρόντος πονήματος, με το οποίο ευελπιστώ ότι θα μπορέσει να κατανοήσει ο μέσος πολίτης το τι ακριβώς συμβαίνει, μακριά από τις όποιες – ενδεχομένως - πολιτικές συγκάλυψης. Τι σήμαινε, άραγε, η πρόσφατη δήλωση του Πρωθυπουργού της Μ. Βρετανίας Γκόρντον Μπράουν ότι θα χρειαστούμε ένα νέο Μπρέττον Γούντς (Bretton Woods);
Από τις αρχές, λοιπόν, του προηγούμενου αιώνα, η μεγάλη ανάγκη που υπήρξε για την καθιέρωση ενός διεθνούς νομισματικού συστήματος για τη διευκόλυνση του διαρκώς αναπτυσσόμενου διεθνούς εμπορίου, οδήγησε στην εκ των πραγμάτων καθιέρωση του κλασικού κανόνα του χρυσού.
Σύμφωνα με αυτό το σύστημα, κάθε χώρα καθόρισε μια συγκεκριμένη ισοτιμία του εθνικού της νομίσματος με τον χρυσό. Το σύστημα αυτό ίσχυσε από την αρχή του 20ού αιώνα έως και τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν σταδιακά το μοντέλο αυτό εγκαταλείφθηκε από τις χώρες που το ακολουθούσαν έως τότε. Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και κυρίως τη δεκαετία του 1920 υπήρξε μια διεθνής προσπάθεια για την επαναφορά του συστήματος του κανόνα του χρυσού με πολλά προβλήματα και πολλές δυσλειτουργίες. Έτσι, οι ΗΠΑ καθόρισαν την αντιστοιχία 1 ουγκιάς χρυσού στα 35 δολάρια.
Όμως, με το ξέσπασμα του κραχ του 1929 και της Μεγάλης Ύφεσης της δεκαετίας του 1930 έως και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η ανθρωπότητα γνώρισε μια περίοδο πολύ μεγάλης νομισματικής αστάθειας με ανταγωνιστικές υποτιμήσεις νομισμάτων που οδηγούσε σε υπερπληθωριστικές τάσεις με φυσικό επακόλουθο τη διαταραχή της νομισματικής σταθερότητας και των εμπορικών συναλλαγών. Έτσι, προς το τέλος του πολέμου (1944), πραγματοποιήθηκε η Νομισματική και Χρηματοοικονομική Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών, ευρύτερα γνωστή ως η Διάσκεψη του Bretton Woods, από το ομώνυμο παραθεριστικό θέρετρο της πολιτείας Νιου Χάμσαϊρ των ΗΠΑ, όπου παραβρέθηκαν 730 συμμετέχοντες από 45 συμμαχικές χώρες. Εκεί αποφασίστηκε η δημιουργία:
α) Του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) - πολύ γνωστού σε μας τους Έλληνες και ενδεχομένως λίαν συντόμως εκ νέου πελατών του - το οποίο ουσιαστικά διαδραμάτισε μεταπολεμικά το ρόλο μιας διεθνούς τράπεζας, που δάνειζε τις χώρες όταν είχαν προβλήματα διατήρησης της συναλλαγματικής ισοτιμίας τους, παρέχοντας συγχρόνως συμβουλές ή θέτοντας όρους σχετικά με την άσκηση οικονομικής πολιτικής,
β) Της Παγκόσμιας Τράπεζας (Π.Τ.), η οποία πρακτικά ανέλαβε την εκπόνηση μελετών, την παροχή συμβουλών και την υλοποίηση προγραμμάτων χρηματοδότησης επενδύσεων κυρίως υποδομών σε αναπτυσσόμενες χώρες.
γ) Του συστήματος σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, που έγινε γνωστό ως το σύστημα του Bretton Woods και το οποίο ίσχυσε έως το 1971. Σύμφωνα με το σύστημα αυτό, κάθε χώρα που συμμετείχε αναλάμβανε την υποχρέωση να ασκήσει τέτοια νομισματική πολιτική που να διατηρεί τη συναλλαγματική της ισοτιμία σταθερή σε μια καθορισμένη τιμή, συν/πλην 1% σε σχέση με το δολάριο, ενώ το δολάριο διατηρούσε σταθερή ισοτιμία με τον χρυσό και ήταν άμεσα μετατρέψιμο σε αυτόν εφόσον το απαιτούσαν οι ξένες κεντρικές τράπεζες.
Το σύστημα αυτό διέφερε από το κλασικό σύστημα του κανόνα του χρυσού των αρχών του 20ού αιώνα στο ότι οι ισοτιμίες των νομισμάτων των χωρών που συμμετείχαν ήταν σταθερές μεν σε σχέση με τον χρυσό, δεν ήταν όμως τα νομίσματά τους απευθείας μετατρέψιμα σε χρυσό. Μετατρεψιμότητα σε χρυσό διατηρούσε μόνο το αμερικάνικο δολάριο στην τιμή των 35 δολαρίων ανά ουγκιά χρυσού. Οι υπόλοιπες χώρες καθόριζαν τις ισοτιμίες τους σε σχέση με τον χρυσό μόνο έμμεσα καθώς υπολόγιζαν τη σχέση εθνικού νομίσματος ανά ουγκιά χρυσού που επιθυμούσαν και όριζαν αντίστοιχα την ισοτιμία τους με το δολάριο.
Το δολάριο έτσι αντικατέστησε στις συναλλαγές τον χρυσό και έγινε το διεθνές αποθεματικό και «παρεμβατικό νόμισμα» για τη διατήρηση των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Όπως είπαμε οι συμμετέχουσες χώρες στο σύστημα ήταν υποχρεωμένες να διατηρούν την ισοτιμία τους με το δολάριο σταθερή με μικρές μόνο αποκλίσεις της τάξης του 1% από την κεντρική-ορισμένη ισοτιμία. Για να επιτευχθεί η σταθερότητα αναλάμβαναν να αγοράσουν ή να πουλήσουν την απαραίτητη ποσότητα σε χρυσό ή σε συνάλλαγμα ώστε να βρίσκεται η ισοτιμία τους μέσα στα στενά όρια του +/- 1% από τις κεντρικές ισοτιμίες.
Ακόμα, σύμφωνα με το σύστημα αυτό, οι επί μέρους χώρες μπορούσαν, αν υπήρχε σχετική νομισματική αναγκαιότητα, να προχωρήσουνε σε υποτίμηση του εθνικού τους νομίσματος έως και 10% χωρίς την άδεια αλλά με την επίβλεψη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Αν υπήρχε αναγκαιότητα για υποτίμηση μεγαλύτερη του 10%, τότε έπρεπε να υπάρχει σχετική έγκριση από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Το νέο αυτό σύστημα καθορισμού των συναλλαγματικών ισοτιμιών με βάση το δολάριο κατά την επόμενη δεκαετία του 1950 άρχισε να φέρνει τα αναμενόμενα αποτελέσματα με τη μορφή της μεγάλης ανάπτυξης του διεθνούς εμπορίου, της οικονομικής ανάπτυξης και των επενδύσεων.
Ταυτόχρονα όμως οι ΗΠΑ, εκμεταλλευόμενες την ηγεμονική θέση του δολαρίου, άρχισαν να εμφανίζουν σοβαρά ελλείμματα στο ισοζύγιο πληρωμών τους καθώς συντηρούσαν ένα πλαστό επίπεδο υψηλής διαβίωσης πληρώνοντας τις εισαγωγές τους με δολάρια που τύπωναν ανεξέλεγκτα οι ίδιες. Το γεγονός αυτό δημιούργησε ένα αίσθημα νευρικότητας και έρπουσας ανησυχίας για το παρόν και κυρίως το μέλλον του Διεθνούς Νομισματικού Συστήματος.
Τα αυξανόμενο ελλειμματικό ισοζύγιο πληρωμών σήμαινε ότι όλο και μεγαλύτερη ποσότητα «πληθωριστικών δολαρίων» διοχετευόταν στο εξωτερικό. Τα ελλείμματα αυτά, καθώς συντηρούνταν επί σειρά ετών, άρχισαν να δημιουργούν αμφιβολίες στις διεθνείς χρηματαγορές για τη δυνατότητα που είχαν οι ΗΠΑ να μετατρέψουν τα δολάρια σε χρυσό. Όταν, λοιπόν, ο γάλλος πρόεδρος Ντε Γκολ απαίτησε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 τη μετατροπή δολαρίων σε χρυσό και οι ΗΠΑ με πρόεδρο τον Νίξον αρνήθηκαν να το πράξουν, το σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών του Bretton Woods κατέρρευσε (1971) και οι ΗΠΑ υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν οριστικά και αμετάκλητα τη μετατρεψιμότητα του δολαρίου σε χρυσό.
Έτσι αρχίζει η νεότερη εποχή των κυμαινόμενων συναλλαγματικών ισοτιμιών, στη διάρκεια της οποίας οι ΗΠΑ συνέχισαν να εξάγουν πληθωριστικά δολάρια στον κόσμο, με συνέπεια τις πετρελαϊκές κρίσεις και τη μακροχρόνια τάση υποτίμησης του δολαρίου χωρίς να βρεθεί, εντούτοις, ένα νέο σημείο διεθνούς νομισματικής ισορροπίας.
Εμείς κάνουμε δήθεν ότι τους πληρώνουμε και εκείνοι κάνουν πως δέχονται τα δήθεν χρήματά μας, και μας πωλούν τα προϊόντα τους..." έτσι περιγράφει χαρακτηριστικά αυτήν την απατηλή συναλλαγή ο μεγάλος αμερικανός "guru", οικονομικός αναλυτής και επενδυτικός σύμβουλος Richard Russell. Τα αποτελέσματα της πολιτικής αυτής έχουν πλέον γίνει αντιληπτά στις ΗΠΑ αλλά και σε όλο τον κόσμο. Παγκόσμιες "Φούσκες" παντού!...Στα χρηματιστήρια, στο real estate, στο πετρέλαιο, στα αγαθά.
Γιατί όμως τα όλο και χαμηλότερης αξίας δολάρια των ΗΠΑ εξακολουθούν να γίνονται δεκτά από τους πάντες; Ένας λόγος είναι η υποχρέωση αγοράς πετρελαίου μόνο σε δολάρια. Αφού λοιπόν όλες οι χώρες χρειάζονται πετρέλαιο, είναι υποχρεωμένες να αγοράζουν δολάρια, το οποία χρησιμοποιούν για να το αποκτήσουν. Στη συνέχεια τα πετροδολάρια αυτά κατατίθενται σε αμερικανικές τράπεζες και ο κύκλος ξαναρχίζει. Ο Σαντάμ βέβαια έσπασε αυτή τη συμφωνία ΗΠΑ και πετρελαιοπαραγωγών χωρών δεχόμενος ευρώ, αλλά γνωρίζουμε τι έπαθε για αυτή του την αδιακρισία, ενώ το ίδιο ετοιμάζεται να κάνει τώρα και το Ιράν που συμπτωματικά φαίνεται πως θα είναι ο επόμενος στόχος.
Υπάρχει όμως και ένας άλλος λόγος για τη σχετική σταθερότητα του δολαρίου. Οι ασιατικές χώρες με πρώτη πλέον την Κίνα αγοράζουν συνεχώς επί σειρά ετών κρατικά ομόλογα των ΗΠΑ, για να κρατήσουν σταθερή την ισοτιμία του νομίσματός τους με εκείνο του μεγαλύτερου πελάτη τους (των ΗΠΑ), αλλά και για να μπορεί η τελευταία να χρηματοδοτεί το τεράστιο χρέος της. Η Κίνα κατείχε χρεόγραφα αξίας 585 δισ. δολαρίων, ενώ η Ιαπωνία είχε ομόλογα αξίας 573,2 δισ.δολαρίων. Η χώρα που έρχεται τρίτη στον κατάλογο των κατόχων χρεογράφων της αμερικανικής κυβέρνησης είναι η Βρετανία με 228,4 δισ. δολάρια.
Το γεγονός ότι η Κίνα έχει μετατραπεί στον μεγαλύτερο δανειστή των ΗΠΑ, της δίνει τη δυνατότητα να ασκεί μιας μορφής πίεσης όσον αφορά στην προστασία των κινεζικών επενδύσεων στην χώρα αυτή. Ο πλεονασματικός προϋπολογισμός καθώς και ο σχεδόν εκμηδενισμός του εξωτερικού χρέους αναδεικνύουν τα ισχυρά στοιχεία της οικονομίας του Πεκίνου, πιστώνοντας του την επιτυχία του μοντέλου του αυταρχικού καπιταλισμού.
Θα πρότεινα πάντως σε όσους επιχαίρουν για τα μελλοντικά προβλήματα της μόνης υπερδύναμης να σταματήσουν να χαμογελούν. Οι ΗΠΑ αποτελούν τη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου και τα όποια προβλήματά τους θα προκαλέσουν κλυδωνισμούς σε όλες τις οικονομίες του πλανήτη. Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι ΗΠΑ διαθέτουν τον ισχυρότερο στρατό του κόσμου, τεράστιο πυρηνικό οπλοστάσιο και φανατικούς θρησκευόμενους με μεγάλη επιρροή στην διακυβέρνηση της χώρας.
Όταν ο πλούσιος κινδυνεύει να γίνει φτωχός φοβάται τόσο πολύ που αποδεικνύεται αφάνταστα πιο αδίστακτος, σκληρός και επικίνδυνος από τον φτωχό που απλώς ζητάει περισσότερα από τα λίγα που έχει ήδη. Μην εκπλαγείτε, λοιπόν, αν την επόμενη πυρηνική βόμβα δεν την ρίξει κάποιος τρομοκράτης ή παρανοϊκός δικτάτορας, αλλά η μεγαλύτερη δημοκρατία του κόσμου, όπως θέλει να αποκαλείται…

*βλ. το αξιόλογο άρθρο του Κ.Καλλωνιάτη, με τίτλο "από το χρυσό στο δολάριο", που δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία, στο φύλλο της 2/11/2008 και το άρθρο με τίτλο "πότε θα τερματιστεί η ηγεμονία των ΗΠΑ", που δημοσιεύτηκε στις 31/5/2007 στο μπλοκ με τίτλο "Ο κόσμος του Αύριο".

Τετάρτη 24 Δεκεμβρίου 2008

ΕΥΧΕΤΗΡΙΟ ΜΗΝΥΜΑ


Ο χρόνος που πέρασε μας άφησε μια πικρή γεύση και μια έντονη ανησυχία για το αύριο. Με την ευκαιρία των εορτών εύχομαι σε όλους σας, Χρόνια Πολλά, με υγεία, εσωτερική γαλήνη και αγάπη, Καλά Χριστούγεννα κι ευτυχισμένο το Νέο ΄Ετος. Η Γέννηση του Θεανθρώπου και η χρονιά που ανατέλλει ας σηματοδοτήσουν την αυγή μιας πραγματικής αλλαγής για το τόπο μας, που θα φέρει και πάλι την αισιοδοξία και την ελπίδα στο βλέμμα και στις καρδιές όλων μας…
Mε εκτίμηση

Σάββατο 20 Δεκεμβρίου 2008

“ Αναλαμβάνω πλήρως τις ευθύνες μου! Ε, και;”

Ο άνθρωπος που χαμογελά, όταν όλα πάνε στραβά, έχει σκεφτεί κάποιον να ρίξει το φταίξιμο ” (Ανώνυμος).

Στην έναρξη του 7ου Τακτικού Συνεδρίου (06/07/07) της Ν.Δ., ο Πρωθυπουργός κ.Κώστας Καραμανλής, προσδιορίζοντας τα χαρακτηριστικά της πολιτικής ευθύνης, ανέφερε, μεταξύ άλλων,: “Όλοι μαζί επιλέξαμε το δρόμο της ευθύνης. Ευθύνη της πολιτικής ηγεσίας είναι να απευθύνεται στους πολίτες με ξεκάθαρες θέσεις. Ευθύνη της πολιτικής ηγεσίας είναι να τους μιλά με ρεαλισμό...Οι πολίτες θέλουν από την πολιτική ηγεσία …να λέει την αλήθεια, ακόμα και αν είναι δύσκολη. Οι πολίτες ξέρουν ότι αυτοί που δε τους κρύβουν την αλήθεια, που δεν υπεκφεύγουν, που δεν υποχωρούν μπροστά στο λεγόμενο πολιτικό κόστος, είναι εκείνοι που πραγματικά νοιάζονται για τον Τόπο. Αυτός είναι ο δρόμος της ευθύνης… ”.
Μολαταύτα, την Τρίτη, 16/12/2008, ο ίδιος ο Πρωθυπουργός, αυτή τη φορά από το βήμα της συνεδρίασης της Κοινοβουλευτικής Ομάδας της ΝΔ και υπό το βάρος των αποκαλύψεων για το σκάνδαλο της Μονής Βατοπαιδίου, επιχειρώντας να προσδώσει μια άλλη ερμηνευτική διάσταση στην πολιτική ευθύνη, δήλωσε: “Οφείλω να πω - και το λέω ευθέως - ότι υποτίμησα και εγώ το θέμα. Δεν είδα έγκαιρα τις διαστάσεις του. Δεν είχα πλήρη εικόνα, όταν κλήθηκα για πρώτη φορά να τοποθετηθώ. Το λάθος αυτό δεν το χρεώνω σε κανέναν άλλον. Δικό μου ήταν… Αναγνωρίζω ότι οφείλαμε να έχουμε ισχυρότερα αντανακλαστικά. Να ήμασταν περισσότερο υποψιασμένοι σε υστερόβουλες επιδιώξεις... Η Κυβέρνηση έχει αντικειμενική, πολιτική ευθύνη για κάθε ζήτημα που πληγώνει τους πολίτες. Αναλαμβάνω λοιπόν με ευθύτητα το μερίδιο των ευθυνών που μας αναλογεί… ”.
Ύστερα απ’ αυτήν την παραδοχή του πρωθυπουργού περί υπάρξεως πολιτικών ευθυνών στην κυβέρνησή του και την ανάληψή τους, όπως την εννοεί, το θέμα φαίνεται να έλαβε τέλος. Είναι, όμως, τελικά έτσι; Ρώτησε κανείς από την πολιτική ηγεσία του τόπου τους πολίτες, στο όνομα των οποίων συνηθίζει να μιλά ο πρωθυπουργός, εάν θέλουν απλά και μόνο να λέει την αλήθεια, χωρίς υπεκφυγές ή και να επισύρονται συνέπειες σε βάρος εκείνων των στελεχών μιας κυβέρνησης ή ακόμη και αυτής της ίδιας της κυβέρνησης, όταν από την δράση τους έχει προκληθεί ζημία στα συμφέροντα του Δημοσίου, την προάσπιση των οποίων ανέλαβαν με την εκλογή τους; Η λεκτική ανάληψη των ευθυνών, χωρίς την επιβολή δυσμενών συνεπειών, είναι λογική ή ακατανόητη; Τι είναι, τελικά και τι ισχύει με αυτή την “πολιτική ευθύνη”, που μονοπώλησε την καθημερινότητά μας τις τελευταίες ημέρες;
Πολλοί χρησιμοποιούν συχνά τον όρο χωρίς να εννοούν τίποτα, γιατί δεν θέλουν να εννοήσουν κάτι το συγκεκριμένο. Κι, όμως, η πολιτική ευθύνη δεν είναι κάτι αόριστο, αντιθέτως, ως συνταγματικά τυποποιημένη ευθύνη, έχει σοβαρές νομικές εκφάνσεις, εσωτερικά δε διακρίνεται σε αντικειμενική και υποκειμενική. Δεν νοείται διακυβέρνηση και αρμοδιότητες, χωρίς ανάληψη πολιτικής ευθύνης. Εξουσία και πολιτική ευθύνη πάνε μαζί, εκτός κι αν αποδεχτούμε ότι μπορεί κάποιος να απολαμβάνει το πολιτικό όφελος από τα όποια θετικά συμβαίνουν στον τομέα του, αλλά όχι και το κόστος από τα στραβοπατήματα.
Στα πλαίσια της υπαρκτής διάκρισης μεταξύ κράτους και κοινωνίας, όπου το κράτος κατέχει το μονοπώλιο της πολιτικής, ενώ η κοινωνία είναι α-πολιτική και ανήκει στον ιδιωτικό χώρο, η πολιτική τάξη, σε αντίθεση με όλους εμάς τους κοινούς θνητούς, που δυνητικά μπορεί να ελεγχθούμε για τυχόν ποινικές, πειθαρχικές και αστικές ευθύνες, τοποθετείται υπεράνω του νόμου, δεν υπόκεινται στη δικαιοσύνη και απολαμβάνει ευρύτατης ασυλίας, η οποία καλύπτει και τα αδικήματα που αφορούν στο κοινό ή ιδιωτικό δίκαιο, δίνοντας τη δυνατότητα στους φορείς της εξουσίας (κυβέρνηση, υπουργοί, κόμματα, βουλευτές) να παριστάνουν τους ανεύθυνους και να επαφίεται στην ευαισθησία του καθενός η ανάληψη της πολιτικής ευθύνης. Έτσι, κατοχυρώνεται το πολιτικώς ανεύθυνο των φορέων της πολιτικής εξουσίας.
Κατά συνέπεια δεν αναγνωρίζεται στον πολίτη το δικαίωμα να ελέγχει - δεν έχει δηλαδή το λεγόμενο έννομο συμφέρον - τους φορείς της πολιτικής εξουσίας για την καταχρηστική τους λειτουργία (π.χ. διαφθορά), την ορθότητα και το σκοπό της πολιτικής ή να τους εγκαλέσει για τυχόν βλάβη που του προξένησαν.
Η άποψη ότι η μόνη δυνατότητα του πολίτη για την απονομή δικαιοσύνης είναι η, μέσω των εκλογών, «εναλλαγή» των φορέων της εξουσίας, στο τέλος της θητείας τους, είναι τουλάχιστον αφελής, αφού η οποιαδήποτε κύρωση προϋποθέτει την ύπαρξη πραγματικής τάξεως δικαίου, που όμως δεν υπάρχει, αφού η «εκλογή» συνιστά «επιλογή» διακυβέρνησης για το μέλλον και όχι απονομή δικαιοσύνης.
Κι αφού το μόνο που απομένει είναι η σύνδεση της πολιτικής ευθύνης απλά και μόνον με το κόστος απώλειας της εξουσίας, γι’ αυτό και οι φορείς της επικεντρώνονται αρχικά στην συσκότιση των ευθυνών δια της μεθόδου του συμψηφισμού με πράξεις ή παραλείψεις προηγουμένων κυβερνήσεων ή σε συνδυασμό με πολλά άλλα γεγονότα (λ.χ. διεθνείς κρίσεις, κουκουλοφόροι) και μέσα από πολλά άλλα συμφραζόμενα κι αν αυτό δεν πετύχει, ιδίως σε περιπτώσεις λαϊκής κατακραυγής, όπως συμβαίνει την τρέχουσα περίοδο, ακολούθως καταφεύγουν στην ανεύρεση μεθοδεύσεων για την αποφυγή της ανάληψης πολιτικής ευθύνης.
Ιδού μερικά ενδεικτικά διαχρονικά παραδείγματα ανάληψης (σ.σ. κατ’ουσίαν αποποίησης) της πολιτικής ευθύνης:
- Δηλώνω δημόσια ότι «αναλαμβάνω πλήρως τις ευθύνες μου» και παραμένω στη θέση μου! Δηλαδή, η ανάληψη ευθύνης είναι ρητορεία και δεν συνοδεύεται από παραίτηση.
- Δηλώνω δημόσια ότι «δεν γνώριζα, δεν ενημερώθηκα» και ξεμπερδεύω! Λες και η άγνοια καθιστά κάποιον πολιτικά ανεύθυνο!
- Μεταθέτω την ευθύνη σε άλλους. Έτσι, δηλώνω δημόσια ότι «δεν φέρω ευθύνη εγώ ή η κυβέρνηση, αλλά …οι άπληστοι μοναχοί με τις υστερόβουλες επιδιώξεις, οι ανεπαρκείς δημόσιοι υπάλληλοι, οι υπνωτισμένοι λειτουργοί, οι ιδιοτελείς εργολάβοι και άλλοτε οι Άγγλοι, οι Αμερικάνοι, η αντιπολίτευση». Λες και ο τόπος είναι ακυβέρνητος και φταίνε όλοι οι άλλοι, εκτός από αυτούς που κυβερνούν.
Ο Αριστοτέλης, ωστόσο, δεν παραλείπει να υπογραμμίσει ότι, ευλόγως, το πολιτικό έγκλημα τιμωρείται αυστηρότερα, στη δημοκρατία, επειδή προκαλεί συλλογική, άρα μεγαλύτερη βλάβη, απ’ ότι το κοινό έγκλημα, κι όπως εύστοχα παρατηρεί ο Κώστας Τσουκαλάς, καθηγητής κοινωνιολογίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών, σε αθηναϊκή εφημερίδα, “ευθύνη σημαίνει κύρωση. Πολιτική ευθύνη σημαίνει πολιτική κύρωση. Πολιτική κύρωση σε μια δημοκρατία σημαίνει είτε παραίτηση είτε αποπομπή. Τα άτομα είτε παραιτούνται οικειοθελώς και φεύγουν είτε διώχνονται. Παραίτηση σημαίνει αναχώρηση. Την αποπομπή την αναλαμβάνει ο λαός. Με άλλα λόγια ο πολιτικός παραιτείται, ο λαός αποπέμπει. Ενδιάμεσος χώρος για κάτι άλλο δεν υφίσταται. Συμπέρασμα: Ο περί πολιτικής ευθύνης λόγος είναι ακόμα ένα άδειο ρητορικό σχήμα. Και γι΄ αυτόν ακριβώς τον λόγο αναλαμβάνεται τόσο εύκολα”.
Κι αν μεν για τους άπληστους μοναχούς, με τις υστερόβουλες επιδιώξεις, τους ανεπαρκείς δημοσίους υπαλλήλους, τους υπνωτισμένους λειτουργούς, τους ιδιοτελείς εργολάβους θα αποφανθεί η Δικαιοσύνη, για την ίδια την κυβέρνηση που όχι με μία, δύο ή τρεις αποφάσεις, αλλά πολλές, πάρα πολλές αποφάσεις πολλών υπουργείων, παραχωρήθηκαν 260 ακίνητα (!!) του Ελληνικού Δημοσίου, επικαλούμενη, δια στόματος του πρωθυπουργού, το ευτελές επιχείρημα ότι δεν έδωσε σημασία, δεν εκτίμησε σωστά, παραπλανήθηκε και τα τοιαύτα, ποιος θα την ελέγξει και θα αποφανθεί; Όλοι εμείς κι επειδή πολλοί από αυτούς, που σήμερα λέγονται φορείς της πολιτικής εξουσίας, μας θεωρούν ότι διαθέτουμε ασθενή μνήμη, ώρα είναι να τους διαψεύσουμε!! Διαφορετικά δεν θα μας αξίζει καμία καλύτερη τύχη και θα είμαστε άξιοι των όσων δεινών ήρθαν, έρχονται, αλλά και θα έρθουν...

Παρασκευή 12 Δεκεμβρίου 2008

“Η παρ-εξήγηση του Χάους”


“Η δυστυχία δημιουργεί στάσεις και επαναστάσεις. Ακόμα οι πολίτες επαναστατούν όχι μόνο για την ανισότητα του πλούτου, αλλά και για την ανισότητα των τιμών” (Αριστοτέλης).

Ο πυροβολισμός του περασμένου Σαββάτου και ο απροσδόκητος θάνατος ενός παιδιού, δικού μας παιδιού, του Αλέξη, ηλικίας μόλις 16 ετών, ήταν μόνο ένας λόγος για την αναταραχή, που απλώθηκε σαν ντόμινο σε όλη τη Χώρα και ήδη εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη, με διαδηλώσεις από τη Μόσχα μέχρι τη Μαδρίτη. Ήδη, σε παρακείμενη είσοδο του κτηρίου, όπου στεγάζεται το επίτιμο προξενείο της Ελλάδας, στη γαλλική Μπορντό, εντοπίσθηκε σύνθημα: «Συμπαράσταση στις φωτιές της Ελλάδας, εξέγερση ενόψει».
Στην ελληνική κοινωνία σιγοβράζει από καιρό μια οργή για την διακυβέρνηση της χώρας, για τις καταγγελίες για διαφθορά, για την κατάσταση της οικονομίας, για το ασφαλιστικό, για την έλλειψη θέσεων εργασίας. Όταν έχει στραγγίζει η αγορά από ρευστό χρήμα, η ακρίβεια καλπάζει και η αβεβαιότητα έχει ενσκήψει πάνω από τα κεφάλια μας, όταν δεν έχει μείνει κατά κυριολεξία “ούτε ιερό, ούτε όσιο” και οι προκλητικές αποκαλύψεις για χλιδάτη μονή-επιχειρηματία, με τραπεζικούς λογαριασμούς δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ έρχονται η μια μετά την άλλη, όταν βλέπουν τα φώτα της δημοσιότητας τα έργα και οι ημέρες πρόθυμων δημόσιων λειτουργών, που ξεπουλούν, δια της “φάμπρικας” της ανταλλαγής, εκατοντάδες εκτάσεις φιλέτα της δημόσιας περιουσίας, προκειμένου να ενισχύσουν τα δικά τους πουγκιά, δίνοντας την αίσθηση ότι το δημόσιο ταμείο είναι δικαιωματική λεία για τους ασκούντες την εξουσία, όταν έχει χαθεί κάθε ίχνος φιλότιμου και κανείς από τους κυβερνώντες δεν αισθάνεται την ανάγκη να ζητήσει συγνώμη για τίποτα και να μας κάνει την χάρη να παραιτηθεί, αναλαμβάνοντας αυτήν την ελάχιστη πολιτική ευθύνη, όπως κάνουν τα μικρά παιδιά, που πεισμώνουν όταν τα ζητάμε να ζητήσουν συγνώμη για μια απερισκεψία τους, όταν ο πολιτικός μας βίος παραπαίει μεταξύ σκανδάλων, εξεταστικών επιτροπών και εισαγγελικών λειτουργών, ε τότε δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις ότι πλέον δεν αρμενίζουμε, έστω και στραβά, αλλά έχουμε πλέον, ως κοινωνία, βυθιστεί σε αδιέξοδο.

Η σφαίρα που καρφώθηκε στο στήθος του Αλέξη προκάλεσε τον θυμό των εφήβων μας, με αποτέλεσμα μικρά παιδιά, με κουκούλες ή μη, έβαλαν φωτιές και πετροβόλησαν δημόσια κτήρια και ιδιωτικές περιουσίες, επιβεβαιώνοντας τον Πέρσι Σέλεϊ, όταν έλεγε ότι “θερίζεις αυτό που σπέρνεις. Η βία πάντα προκαλεί βία”, μα στη πραγματικότητα πετροβόλησαν τον κόσμο που τους δώσαμε, αυτόν τον δύσοσμο, κούφιο και αδιέξοδο κόσμο, που ενώ καταλαβαίνουμε ότι δεν πάει άλλο και ότι κάτι πρέπει να κάνουμε, εντούτοις ανεχόμαστε, κοιτάζοντας αμήχανα το σήμερα και ανησυχώντας απροσδιόριστα για το τι μας περιμένει αύριο…
Κι αν μεν οι έφηβοι απάντησαν με πέτρες, εάν η σημερινή κατάσταση συνεχιστεί και μπολιάσει η θλίψη και η απελπισία των ημερών με την γενικότερη δυστυχία, τότε να είστε σίγουροι ότι αυτή τη φορά θα μιλήσουν οι ενήλικοι και τα χειρότερα έπονται, όπως πρόβλεψε και ο Αριστοτέλης και ήδη έχει επιβεβαιωθεί πολλές φορές στο παρελθόν, εκτός και εάν η κυβέρνηση του Κώστα Καραμανλή την ύστατη τούτη στιγμή κάνει, επιτέλους, κάτι υπεύθυνο δηλώσει παραίτηση και καλέσει τον ελληνικό λαό να αποφασίσει για το τι μέλλειν γενέσθαι. Φτάνει πια!!