Δευτέρα 16 Ιουλίου 2007

Η Ελλάδα σε ελεύθερη πτώση…

Όταν ήμουν παιδί, μου είχαν πει ότι οποιοσδήποτε μπορεί να γίνει πρόεδρος. [Βλέποντας ποιον έχουμε πρόεδρο] αρχίζω να το πιστεύω” (Clarence Darrow)

Δεν ξέρω τι συμβαίνει σε σας, αλλά πραγματικά είναι φορές που μόνο υπερήφανος ως Έλληνας δεν μπορώ να αισθάνομαι με όλα αυτά που συμβαίνουν στη χώρα μου. Θα μου πείτε πως υπήρχαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι και άλλα συναφή, μόνο που την καραμέλα αυτή δεν μπορεί να την μασάμε συνεχώς σε όλη μας τη ζωή. Άλλωστε δεν με πληγώνει η αρχαία, αλλά η νέα Ελλάδα.
Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου μπορεί ο Έλληνας να περίμενε την περίοδο των εκπτώσεων για να κάνει μαζικές αγορές, πλην, όμως, βίωνε και βιώνει μια διαρκή περίοδο εκπτώσεων σε όλα τα άλλα επίπεδα, από την οποία δεν φαίνεται ότι θα εξέλθουμε σύντομα, αφού προηγουμένως δεν συνειδητοποιήσουμε την αναγκαιότητα αυτή. Άλλωστε, μια μελέτη της επικαιρότητας επιβεβαιώνει του λόγου το αληθές.
Η Ελλάδα έχει χάσει, χάνει και θα χάνει πολλές ευκαιρίες και χρόνο για να αναπτυχθεί. Η μεγαλύτερη, ίσως, χαμένη ευκαιρία είναι οι χρηματοδοτήσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση τα τελευταία 26 χρόνια που σκοπό είχαν να βοηθήσουν τη χώρα να δημιουργήσει ουσιαστικές παραγωγικές δομές, στις οποίες εν συνεχεία θα στηριζόταν για να επιτύχει την σταδιακή ανάπτυξή της με τις δικές της δυνάμεις.
Το πώς χρησιμοποιήθηκαν και το τι αποτέλεσμα είχαν αυτές οι γενναίες εισροές χρημάτων είναι σε γενικές γραμμές γνωστό: καταναλωτικά αγαθά (σπίτια, αυτοκίνητα, κ.ά.- βλ.περίπτωση Παντείου Πανεπιστημίου), μεγάλα τεχνικά έργα, σεμινάρια επιμόρφωσης, και άλλα παρόμοια. Είκοσι έξι χρόνια μετά η ύπαιθρος συχνά θυμίζει παλιότερες εποχές, με τη μόνη διαφορά ότι την έχουμε ρυπάνει σε απίστευτο βαθμό περιβαλλοντικά και αισθητικά, οι μειονεκτικές περιοχές παραμένουν μειονεκτικές ή χειροτερεύουν, οι παράκτιες τουριστικές περιοχές στενάζουν αλλοιωμένες και εξαθλιωμένες, η ποιότητα ζωής σε πόλεις κάθε μεγέθους είναι σε ελεύθερη πτώση, ο αναλφαβητισμός έχει αυξηθεί κατά τόπους, οι περιβαλλοντικές ασθένειες γιγαντώνονται, ο φυσικός πλούτος καταστρέφεται, ο πολιτιστικός παραμένει θαμμένος, η διαχείριση της δημόσιας περιουσίας νοσεί, για την εξυγίανση της οποίας, αντί άλλων, ανακαλύψαμε την σταδιακή εκποίησή της.
Όσο για την εγχώρια επιχειρηματικότητα; Ζητείται ορισμός της επιχειρηματικότητας, που περιλαμβάνει εκτός από τη δημιουργική-καινοτομική δραστηριότητα και την μεταπρατική, την μεταπώληση ιδεών, προϊόντων, και όχι μόνο ....
Μερικές δεκαετίες πιο πίσω, η μεταπολεμική Ελλάδα προσκάλεσε πάλι επενδύσεις. Έγινε κάποιος απολογισμός να μάθουμε τι παραγωγικό κεφάλαιο και ποιότητα ζωής απέμειναν; Μα κι εκεί που έγινε απολογισμός δεν φαίνεται να ωφέλησε. Για τις κρατικές ενισχύσεις που δόθηκαν μετά το ’60 και δίνονται ακόμα με τους αναπτυξιακούς νόμους για τουριστική ανάπτυξη, τα θετικά αποτελέσματα είναι πενιχρά, σε σχέση με τα κονδύλια που διατέθηκαν. Διαρροές τουριστικών εισπράξεων στο εξωτερικό, ισοζύγιο του κλάδου αρνητικό (περισσότερες εισαγωγές από εξαγωγές), προσφορά και ζήτηση διεθνώς ελεγχόμενη και εξαρτημένη, περιβαλλοντική και κοινωνική επιβάρυνση σοβαρότατη (υπερκατανάλωση νερού, υπερπαραγωγή απορριμμάτων, καταστροφή δασών, υδροβιοτόπων, ακτών, αισθητική και πολιτιστική αλλοίωση, πτώση μορφωτικού επιπέδου), υπερπροσφορά κλινών.
Και σήμερα η χώρα βρίσκεται σε αναπτυξιακή τροχιά που καταστρέφει το εγχώριο παραγωγικό κεφάλαιο και μαζί του τις ευκαιρίες εγχώριας διαρκούς ανάπτυξης, που μόνο αυτό μπορεί να υποστηρίξει.
Η εξήγηση όλων τούτων είναι γνωστή και χιλιοειπωμένη. Χάσαμε, χάνουμε και θα χάνουμε ευκαιρίες γιατί στη μεταπολεμική Ελλάδα η ανάπτυξη αφέθηκε και παραμένει χωρίς καθοδήγηση από όραμα και δημόσιο σχεδιασμό για να υλοποιήσει αυτό το όραμα. Αλλά ο δημόσιος σχεδιασμός, με γνώμονα το κοινό καλό, αυτό το ταλαίπωρο «δημόσιο συμφέρον», θέλει πρωτίστως συνετούς άρχοντες και αρχόμενους. Είναι κοινή διαπίστωση ότι επικρατεί ένας ανελέητος ατομικισμός, γέννημα και γενεσιουργός αιτία της έλλειψης δημόσιου σχεδιασμού. Έτσι, σπάνια οι πόροι χρησιμοποιούνται σωστά και όταν συμβεί αυτό μάλλον κατά (καλή) τύχη συμβαίνει. Και οι πακτωλοί των χρημάτων που εισέρευσαν και εισρέουν (από τα ΚΠΣ) χάθηκαν και χάνονται για ενίσχυση μικρών και μεγάλων ιδιωτών, αντί να χρηματοδοτήσουν το δημόσιο σχεδιασμό.
Η διαφθορά, η κακοδιαχείριση και η κακοδιοίκηση είναι η ντροπή της σύγχρονης κοινωνίας. Υποσκάπτει τα θεμέλια της, εισάγοντας μεθόδους υποκόσμου στην καθημερινή ζωή. Καλλιεργεί κλίμα παρακμής, ανηθικότητας, σήψης, διάλυσης, παράλυσης και υπονομεύει κάθε έννοια αξιοκρατίας, υγιούς προσπάθειας, αξιοσύνης, και ηθικής. Δικαιώνει τον ανήθικο, τον καιροσκόπο, τον ανεπρόκοπο, τον φανφαρόνο και τιμωρεί τον άξιο, τον ευθύ, τον εργατικό, τον παραγωγικό και τίμιο άνθρωπο. Έχει μέγιστες αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνική ηθική, στον πολιτισμό, στην κουλτούρα της χώρας, τελματώνει την υγιή δημιουργία και επιβάλει την ηγεμονία των μετρίων και των αθλίων. Για την οικονομία, είναι κατ’εξοχήν αντιπαραγωγική, αποτρέπει τις επενδύσεις, μειώνει κατακόρυφα την ανταγωνιστικότητα με οδυνηρές συνέπειες στο μέτωπο της ανεργίας. Για όλα τα παραπάνω, δεν πρέπει να αρκεστούμε πλέον στον εξορκισμό της. Χρειάζεται επειγόντως η κατάλληλη στρατηγική και πολιτική βούληση για την αντιμετώπισή της με την προώθηση των αναγκαίων θεσμών διαφάνειας και ελέγχων. Η κυβέρνηση, η αντιπολίτευση, οι διάφοροι αντιπροσωπευτικοί φορείς της κοινωνίας, η ΓΣΕΕ, ο ΣΕΒ, τα ΜΜΕ, οφείλουν να κινητοποιηθούν και να δημιουργήσουν το κατάλληλο κλίμα. Για το ίδιο θέμα, θα πρέπει να συσταθεί διακομματική επιτροπή της Βουλής που θα μελετήσει το όλο πρόβλημα και θα καταλήξει σε συγκεκριμένες προτάσεις. Το νομοθετικό πλαίσιο ελέγχων και κυρώσεων πρέπει να ισχυροποιηθεί και να γίνει πιο αποτελεσματικό στην πράξη. Ακόμη, προτείνεται η αναβάθμιση, ενίσχυση και ισχυροποίηση του Σώματος Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης που θα αναφέρονται στο Συνήγορο του Πολίτη και θα στελεχώνονται από εναλλασσόμενους ανά τριετία ανώτερους δημόσιους λειτουργούς ή κατ’ ανάθεση εναλλασσόμενα στελέχη που απασχολούνται στον ιδιωτικό τομέα, δικηγόροι, φοροτεχνικοί, μηχανικοί, χημικοί, περιβαλλοντολόγοι, κλπ..
Η εναλλαγή των διευθυντικών στελεχών σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες και φορείς ανά τριετία, αποτελεί ένα απόλυτα αναγκαίο διοικητικό μέτρο ενάντια στην κακοδιαχείριση και κακοδιοίκηση. Τέλος, το «πόθεν έσχες» όλων των δημόσιων υπαλλήλων, δικαστικών, στρατιωτικών, αστυνομικών, πανεπιστημιακών, είναι αυτονόητο πως πρέπει να αποτελεί κοινή πρακτική. Γιατί η συντριπτική πλειοψηφία των υγιών δημόσιων υπαλλήλων και λειτουργών δεν μπορεί να είναι υπόλογοι για τους ελάχιστους επίορκους, οι οποίοι όμως δανείζουν το γκρίζο χρώμα τους στη δημόσια διοίκηση της χώρας, που όλοι θέλουμε και αναμένουμε να είναι αλλιώτικη απ’ αυτή που είναι. Γιατί η Ελλάδα δεν μπορεί να είναι Μπανανία.
Πάνω στα προβλήματα αυτά η κυβέρνηση της Ν.Δ. ευαγγελίστηκε ότι θα επιφέρει σημαντικές αλλαγές, δίνοντας απλόχερα υποσχέσεις προς όλους. Δυστυχώς, όμως, τρία χρόνια μετά ο απολογισμός είναι θλιβερός. Πλήρης ανεπάρκεια διαχείρισης και επίλυσης των προβλημάτων, αντιμετώπιση της χώρας ως λάφυρο, όπου γίνονται έργα βιτρίνας και όχι ουσίας. Άλλα τρία χρόνια χαμένα…
Εν κατακλείδι, αν και η πολιτική χαρακτηρίστηκε ως η τέχνη του εφικτού (Otto Von Bismarck), δυστυχώς τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας μετεξελίχθηκε ως η επιλογή ανάμεσα στο δυσάρεστο και το καταστροφικό (J.K.Galbraith), για να διατηρηθεί ή να κατακτήσει ένα κόμμα την εξουσία. “Είναι γηρασμένη, αποτυχημένη και χωρίς έμπνευση”, όπως είχε πει και ένας έφηβος στην Βουλή... Η νέα γενιά έχει νου και γνώση, εμείς;

Παρασκευή 6 Ιουλίου 2007

Οι ήρωες του καναπέ…

Eάν επιχειρήσεις να ελέγξεις ένα παιδί για την ζημιά που έκανε, εννιά στις δέκα περιπτώσεις θα αρνηθεί ότι το έκανε το ίδιο και θα επιρρίψει, χωρίς δεύτερη σκέψη, την ευθύνη σε άλλον, άσχετα αν πρόκειται ακόμη και για το μοναδικό παιδί στο σπίτι. Εάν, από την άλλη, ρωτήσεις το “παιδοβούβαλο” της γειτονιάς, που πουλάει αγριάδα στα άλλα παιδάκια, πώς είναι δυνατόν να τον έχει “ξυλοφορτώσει” κάποιο άλλο παιδί, ποτέ δεν θα παραδεχθεί ότι “τις έφαγε” από ένα μικροκαμωμένο, αλλά ευέλικτο νιάνιαρο, αλλ’ απεναντίας θα σου πει ότι ο αντίπαλός του ήταν πιο μεγαλόσωμος απ’ αυτόν και πολύ πιο γυμνασμένος.
Η απόσειση των ευθυνών από πάνω μας και η μεταφορά τους σε κάποιον τρίτον ή το καμουφλάρισμα της αδυναμίας μας, μέσω της πρόσδωσης μυθολογικών χαρακτηριστικών στον αντίπαλο, είναι η φυσική άμυνα που προβάλλουμε από τα παιδικά μας ακόμη χρόνια, αναπαράγοντας ακούσια το μοντέλο συμπεριφοράς των πρωτοπλάστων.
Θέλει γενναιότητα ψυχής, αλλά και καλλιέργεια του πνεύματος έτσι ώστε να μπορέσει κάποιος να ξεπεράσει αυτά τα πρωτόγονα αντανακλαστικά του, αναλαμβάνοντας όχι μόνον τις ευθύνες του για τα σφάλματα και τις παραλείψεις του, αλλά και να μη διστάσει να ζητήσει ταπεινά συγνώμη από εκείνον ή εκείνους που ζημίωσε ηθελημένα ή άθελά του.
Εν προκειμένω, πάνε τρία χρόνια και μισό από τις τελευταίες εθνικές εκλογές. Πριν και μετά από αυτές, η Δεξιά είχε δώσει τρεις και μισή μεγάλες υποσχέσεις. Η πρώτη να επανιδρύσει το κράτος· Ο απολογισμός της μέχρι σήμερα περιέχει ανακρίσεις Πακιστανών προσφύγων από ξένους πράκτορες σε ελληνικό έδαφος, τηλεφωνικές υποκλοπές εις βάρος πολιτών και πολιτικών από ξένα κέντρα, ξυλοδαρμούς πολιτών σε αστυνομικά τμήματα και στους δρόμους, κατάλυση της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης και, τέλος, την αδυναμία προστασίας του τελευταίου δάσους της Αττικής. Του δάσους της Πάρνηθας.
Η δεύτερη υπόσχεση ήταν να κυβερνήσει σεμνά και ταπεινά· Απολογισμός της μέχρι σήμερα η εξαπάτηση των συμβασιούχων, η στελέχωση του δημόσιου χώρου με, ήδη υπόδικους, ημετέρους, ο ανεξήγητος πλουτισμός «δικών της παιδιών» και η προκλητική συμπεριφορά τους.
Η τρίτη υπόσχεση της ήταν να εξυγιάνει την οικονομία· Ο απολογισμός μέχρι σήμερα περιέχει αύξηση της έμμεσης φορολογίας (19% ο Φ.Π.Α., απλησίαστα τα καύσιμα), αύξηση της ακρίβειας, η οποία εξανέμισε εισοδήματα, αύξηση της ανεργίας στο πρώτο τρίμηνο του 2007, σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος (ΕΣΥΕ), ατράνταχτη απόδειξη για την απραξία της Κυβέρνησης στο μείζον κοινωνικό πρόβλημα που αφορά όχι μόνο τους νέους αλλά και ευρύτερες κοινωνικές ομάδες, όπως τις γυναίκες. Συγκεκριμένα, διαμορφώθηκε στο 9,1% στο πρώτο τρίμηνο του 2007, έναντι 8,8% στο τέταρτο τρίμηνο του 2006, με τους μακροχρόνια ανέργους (πάνω από ένα χρόνο χωρίς δουλειά) να αποτελούν το 49% του συνόλου. Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών (13,9%) εξακολουθεί να είναι υπερδιπλάσιο από εκείνο των ανδρών (5,7%), ενώ το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας (18,2%) παρατηρείται στους νέους, ηλικίας 15-29 ετών, με το αντίστοιχο ποσοστό των νέων γυναικών να φθάνει στο 24,8% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού τους.
Και σαν να μην έφταναν αυτά, σε μια στιγμή που η χώρα βιώνει ήδη τα αποτελέσματα μιας οικολογικής καταστροφής, την ώρα που η Πάρνηθα, ο τελευταίος πνεύμονας πρασίνου της Αττικής, καταστράφηκε, την ώρα που έχει γίνει στάχτη η μισή Ελλάδα (συμπεριλαμβανομένου και του νοτίου Πηλίου, για να μην ξεχνιόμαστε), ο κ.Καραμανλής μιλώντας στο προσυνέδριο του κόμματός του στα Γιάννενα για το περιβάλλον και την αειφόρο ανάπτυξη:
• Δεν βρήκε μια λέξη να πει, που να αφορά τις ευθύνες του ιδίου και της κυβέρνησης του και βεβαίως την ανάληψη τους.
• Δεν εξήγησε, γιατί έχει αφήσει την Πυροσβεστική Υπηρεσία χωρίς στελέχη και τον τεχνικό εξοπλισμό και τα οχήματα του Σώματος χωρίς κάλυψη, αφού δεν προσέλαβε επί τρεισήμισι έτη, τους 4.000 πυροσβέστες που είναι αναγκαίοι, “ξεχνώντας” τη δική του δέσμευση, το 2004, για άμεση πρόσληψη 3.000 πυροσβεστών.
• Δεν εξήγησε, πως η κυβέρνηση του ιεραρχεί τις προτεραιότητες. Γιατί προσλαμβάνει αγροφύλακες και όχι πυροσβέστες.
• Δεν είπε μια λέξη για το μηδενισμό των επενδύσεων στη ΔΕΗ και το επί 4 χρόνια ασυντήρητο δίκτυό της.
Εν τέλει, με εξαίρεση τοπικό βουλευτή του κυβερνώντος κόμματος, που αισθάνθηκε την ανάγκη να ζητήσει ανοικτά συγνώμη, ουδείς έτερος αισθάνθηκε την ανάγκη να ζητήσει συγνώμη και να αναλάβει απερίφραστα τις ευθύνες του, έστω για τα αποκαΐδια της εμφανούς απραξίας τους, απεναντίας, προκειμένου να καμουφλάρουν τις ευθύνες τους, επιχείρησαν να εμφανίσουν τους εαυτούς τους οι μεν υπουργοί εν είδει ηρώων του καναπέ, ο δε πρωθυπουργός ως στρατηλάτη του γραφείου, οι οποίοι έδωσαν τάχα μια άνιση μάχη εναντίον των καιρικών φαινομένων, στα οποία προσέδωσαν προηγουμένως μυθολογικές διαστάσεις, άσχετα εάν γνωρίζαμε οι πάντες από μήνες πριν για το θερμό καλοκαίρι που θα ερχόταν, φροντίζοντας ήδη από τότε να μας καθησυχάζουν για την δήθεν πλήρη ετοιμότητα του κρατικού μηχανισμού.
Το χειρότερο, όμως, είναι ότι αυτές τις δικαιολογίες δεν τις ακούμε πλέον από παιδάκια, αλλά από μια κυβέρνηση που θέλει να λέγεται υπεύθυνη…

Παρασκευή 29 Ιουνίου 2007

Οδηγός επιβίωσης…

«Όταν κάποιος έχει περισσότερο απλότητα παρά τρόπο είναι αγροίκος. Όταν έχει περισσότερο τρόπο παρά απλότητα είναι γελοίος. Ο ποιοτικός άνθρωπος έχει εξίσου απλότητα και τρόπο» (Κομφούκιος).

Σε μια πρωτόγονη κοινωνία, όπου επικρατεί ο νόμος της ζούγκλας, κανείς δεν έχει την αξίωση για την εφαρμογή κανόνων πρόνοιας ή κοινωνικής πολιτικής. Απεναντίας αυτοί που κατορθώνουν να επιβιώσουν είναι αυτοί που μαθαίνουν να προφυλάσσονται από τις κακοτοπιές, τα θηρία, τα δηλητηριώδη βότανα και τα καμώματα της φύσης. Οι άλλοι αποτελούν γρήγορα παρελθόν…
Ανάμεσα στις ασύντακτες αυτές χώρες και εκείνες που ονομάζονται αναπτυγμένες, υπάρχουν κι εκείνες που χαρακτηρίζονται ως αναπτυσσόμενες, που δεν είναι, όμως, ούτε αναπτυγμένες, ούτε ακριβώς και πρωτόγονες, αλλά φέρουν χαρακτηριστικά και των δύο. Το πού θα καταλήξουν θα το κρίνει το μέλλον. Εξαίρεση βέβαια αποτελούν εκείνες που από πρωτόγονες μετεξελίχθηκαν πολύ γρήγορα σε αναπτυγμένες χώρες, αφού απέκτησαν υποδομές, δημιούργησαν σύγχρονη ανθρώπινη δημόσια διοίκηση και προπαντός έδωσαν έμφαση στον άνθρωπο – πολίτη.
Η Ελλάδα είναι το κατεξοχήν παράδειγμα μιας αναπτυσσόμενης χώρας, η οποία απέναντι σε χώρες όπως η Αλβανία, τα Σκόπια, η Βουλγαρία, το “παίζει” αναπτυγμένη, ενώ απέναντι στις δυτικοευρωπαϊκές χώρες συμπεριφέρεται ως το αδέξιο και ακατάστατο παιδί της παρέας. Για μας, όμως, τους κατοίκους της, που έχουμε ενστερνιστεί αυτή την σχιζοφρενική διπροσωπία, μόνον όταν συμβαίνουν αποκλίσεις των καιρικών φαινομένων αντιλαμβανόμαστε την μικρότητά μας και νοιώθουμε απροστάτευτοι, ωσάν σε ζούγκλα, αναφωνώντας “πού είναι το κράτος” και “δεν υπάρχει κράτος”, ενώ στις άλλες στιγμές είμαστε χαμένοι στην μακαριότητα και τον απάθεια του καταναλωτικού μας ευδαιμονισμού.
Από την μεταπολίτευση κυρίως και εντεύθεν, δηλαδή από τότε που αρχίσαμε να ενδιαφερόμαστε μόνον για τον εαυτό μας και αφήσαμε, χωρίς ουσιαστικά κριτήρια, τα ζητήματα της πολιτείας να τα διαχειρίζονται τρίτοι, θεωρώντας πως η δική μας δουλειά είναι να ασχολούμαστε μόνον με τα μικροπροβλήματα της καθημερινότητάς μας, στην ουσία εκθρέψαμε την αδιαφορία μέσα και έξω από το σπίτι μας και δεν μας φταίει κανείς από τους πολιτικούς, που εμείς επιλέξαμε, για την αδυναμία τους να αντιμετωπίσουν τις καταστροφές, που έρχονται κατά καιρούς πάνω στα κεφάλια μας (πλημμύρες, βαρυχειμωνιές, καταστροφικές πυρκαγιές). Αλήθεια, με ποια κριτήρια ορίζετε ότι κάποιος είναι ο άριστος πολιτικός που θα θέλατε;
Όσο δεν αλλάζουμε μυαλά, ολοένα και μεγαλύτερες συμφορές θα μας έρχονται. Αυτός ο τρόπος συμπεριφοράς μας έχει πλέον χρεοκοπήσει και καλά θα κάνουμε να το καταλάβουμε όσο γίνεται πιο γρήγορα, διότι διαφορετικά ο δρόμος αυτός δεν θα έχει τελειωμό. Είναι δε παντελώς αφελές να πιστεύουμε ότι δύο ή τρία ικανά άτομα θα μπορούν πάντοτε να ισοσκελίζουν την αδιαφορία και την ανικανότητα των πολλών. Και για να το κάνουμε πιο λιανό, μια ομάδα διαπρέπει όταν ο προπονητής, αλλά και οι παίχτες είναι άριστοι και συνεργάζονται άψογα, ενώ σε διαφορετική περίπτωση, ο καθένας απ’αυτούς θα κινηθεί αναγκαστικά στην μετριότητα.
Θέλει πολύ για να καταλάβουμε ότι στην Ελλάδα ζούμε αποκλειστικά και μόνον από συμπτώσεις και δεν υπάρχει εξασφάλιση για τίποτα και για κανέναν; Και επειδή "η σύμπτωση είναι η μεγαλοφυΐα της τύχης", είναι παράλογο να εναποθέτουμε το μέλλον της κοινωνίας μας μονίμως στη τύχη. Ή θα αλλάξουμε νοοτροπία, αποκτώντας πιο ενεργή και ουσιαστική συμμετοχή στα Κοινά ή καλύτερα να εφοδιαστούμε ο καθένας μας με ένα οδηγό επιβίωσης της καθημερινότητας και «ο σώζων εαυτόν σωθήτω»!!
Αφορμή για το παρόν άρθρο αποτέλεσε η καταστροφή του Πηλίου από την πύρινη λαίλαπα και πέρυσι η βύθιση της Νεαπόλεως από τα νερά του Ξηριά και αύριο δεν ξέρω εγώ τι…
Αντί επιλόγου, σας παραθέτω αυτούσιο ένα απόσπασμα από τα «δολώματα για τον κανένα» του Οδυσσέα Ελύτη (από τα «ΜΙΚΡΑ ΕΨΙΛΟΝ», που περιλαμβάνονται στο βιβλίο ΕΝ ΛΕΥΚΩ), γιατί αυτός ο τόπος, παρότι κάποιοι μας κάνουν να αισθανόμαστε ότι ομοιάζει σε ζούγκλα, εντούτοις, χάριν κάποιων ολίγων, αισθάνεσαι ότι είναι ευλογημένος:
«Ένα τριαντάφυλλο που γίνεται ποίηση μπορεί να σε συντρίψει πολύ περισσότερο από μια γροθιά που δεν γίνεται ποίηση. Μυριάδες λόγια μαραίνονται στα κόκκινα βιβλία όταν ένα απλό κοριτσάκι πυροβολεί. Καθώς φαίνεται, ακόμη και για ν’ ανατραπούν καθεστώτα -τι θρίαμβος- χρειάζεται η καλή ποιότητα.
Μέσα στη θλίψη της απέραντης μετριότητας που μας πνίγει από παντού, παρηγοριέμαι ότι κάπου, σε κάποιο καμαράκι, κάποιοι πεισματάρηδες αγωνίζονται να εξουδετερώσουν τη φθορά. Με πλήρη επίγνωση ότι μια μέρα ο πλανήτης αυτός θα καταψυχθεί ή θ’ αναφλεγεί μαζί με τα επιτεύγματα τους. Άλλης λογής ήρωες, που, αυτοί, θα βγάλουν ασπροπρόσωπη την ποτέ ανθρωπότητα»…

Τρίτη 12 Ιουνίου 2007

Ζητείται ειλικρίνεια…

Είναι διάχυτη η αίσθηση ότι μπήκαμε για τα καλά σε προεκλογική περίοδο. Αυτός μάλιστα που την εγκαινίασε με τυμπανοκρουσίες δεν είναι το ΠΑΣΟΚ που ζητούσε, ούτως ή άλλως, άμεσα εκλογές, αλλά η ίδια η κυβέρνηση. Πράγματι, τις τελευταίες ημέρες η κυβέρνηση άρχισε να αναλώνεται σε κάθε λογής εξαγγελίες. Θυμήθηκε και πάλι τους τρίτεκνους, τους αγρότες, τους μισθοσυντήρητους, κ.α. .Εξαγγελίες τις οποίες κάνει όχι σε προεκλογικές συγκεντρώσεις, αλλά σε προσυνεδριακές συγκεντρώσεις, όπως τις βάπτισε, αλλά και σε περιοδείες, στις οποίες έχουν αποδυθεί όλα τα πρωτοκλασάτα στελέχη της κυβέρνησης.
Ίσως να είμαστε η μοναδική χώρα στον κόσμο όπου ένα χρόνο πριν την επίσημη ημερομηνία διεξαγωγής των εκλογών, η προκήρυξή τους συζητείται τόσο έντονα.
Η αντιπολίτευση είναι λογικό να ζητά εκλογές. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι αυτή είναι και η δουλειά της. Η κυβέρνηση όμως; Θα ήθελα να θέσω τρία ερωτήματα;
Πρώτον, πώς θα αιτιολογήσει ο πρωθυπουργός την προκήρυξη εκλογών; Μήπως ότι τάχα πλησιάζει η εποχή που πρόκειται να εξεταστεί η περίπτωση της ένταξης των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε. και ζητάμε εκλογές για να ασκήσουμε βέτο;
Δεύτερον, μήπως δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για τη Νέα Δημοκρατία για να πάει σε εκλογές; Το λέω αυτό γιατί η κυβέρνηση επί τρεις μήνες ήταν στο «καναβάτσο» και το σφυροκόπημα ήταν ανελέητο για το ζήτημα των ομολόγων. Μάλλον θα ήταν παγκόσμια πρωτοτυπία το γεγονός αυτό να θεωρείται πλεονέκτημα για την κυβέρνηση. Διότι σε πρόωρες εκλογές πας όταν έχεις πλεονέκτημα και μάλιστα ισχυρό και όχι για να τις χάσεις. Διαφορετικά εξαντλείς την τετραετία. Εθελοντή «αυτόχειρα» στην πολιτική δεν έχω γνωρίσει. Και προς το παρόν όλα δείχνουν ότι «το ταμείο είναι μείον» για την Κυβέρνηση και την Ν.Δ..
Τρίτον, η κυβέρνηση δεν έχει διαμορφώσει εκλογική ατζέντα. Με ποια θέματα θα πάει σε εκλογές; Τη διαφθορά και την ανάγκη ύπαρξης διαφάνειας στον δημόσιο βίο; Ή με την οικονομία και τα επιτεύγματά της σε αυτό τον τομέα; Μάλλον με το δεύτερο, γιατί οι εκλογές κρίνονται, κυρίως στην οικονομία. Αλλά τέτοιου είδους ατζέντα δεν έχει ακόμη διαμορφωθεί, καθώς μπορεί να μπήκαμε στην επιτήρηση και να βγήκαμε απ’ αυτήν “πλουσιότεροι”, αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτα για τους πολίτες εάν δεν το νοιώσουν και στην τσέπη τους.
Υπάρχει μια ακόμα περίπτωση που προκηρύσσει ο πρωθυπουργός νωρίτερα εκλογές. Όταν θέλει να πει πως έχει λαϊκή υποστήριξη για "αντιλαϊκό" μέτρο, όπως συνέβη π.χ. στην Ιαπωνία, όπου αίτια για την προκήρυξη πρόωρων εκλογών ήταν η ιδιωτικοποίηση των ταχυδρομείων. Όμως εδώ δεν είμαστε σε αυτήν την περίπτωση. Και πραγματικά με το θέμα των ομολόγων δεν μπορείς να πας σε εκλογές ότι και να δείχνουν οι μισθωμένες δημοσκοπήσεις.
Από την άλλη, ποιούς ευνοούν οι πρόωρες κάλπες; Οι πρόωρες εκλογές δεν ωφελούν κανέναν. Ακόμη και αυτούς που ζητούν εκλογές εδώ και τώρα. Όπως καταγράφεται και από τις δημοσκοπήσεις, το εκλογικό σώμα ζητά οι εκλογές να γίνουν στην ώρα τους.
Μπορεί, λοιπόν, ο πρωθυπουργός να έχει δηλώσει ότι «τέλος της τετραετίας είναι ο Μάρτιος 2008. ‘Όταν λέμε εξάντληση της τετραετίας, εννοούμε εξάντληση της τετραετίας», αλλά ο Καραμανλής μέχρι σήμερα έχει αποδείξει ότι λειτουργεί με την κοινή λογική. Και επειδή η ειλικρίνεια σπανίζει, γι’ αυτό εκλογές μάλλον από Σεπτέμβριο. Για να μην πούμε τον Μάρτιο του 2008. Το μέλλον θα δείξει…

Παρασκευή 30 Μαρτίου 2007

Η Ευρωπαϊκή Ένωση απέναντι στο μέλλον, αλλά και στο Διεθνές Σύστημα*

*(βλ.εκτενή αναφορά στη Βικιπαίδεια, από την οποία αντλήθηκαν χρήσιμες πληροφορίες)
Το ζήτημα της ηγεσίας της ΕΕ αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα των εργασιών της Συνέλευσης για το Μέλλον της Ευρώπης, αλλά και της Διακυβερνητικής Διάσκεψης που υιοθέτησε την Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη (Ε.Σ.Σ.). Και αυτό διότι η Ένωση από ιδρύσεώς της αντιμετωπίζει το μείζον πρόβλημα της έλλειψης αποτελεσματικής ηγεσίας. Το «έλλειμμα εξουσίας» που χαρακτηρίζει την Ένωση αποτελεί, ίσως, το μεγαλύτερο «πρόβλημα» για τον περαιτέρω εκδημοκρατισμό της και την ισχυροποίηση του ρόλου της στο διαρκώς μεταλλασσόμενο διεθνές περιβάλλον.
Τα αρνητικά δημοψηφίσματα των γάλλων και ολλανδών πολιτών για την επικύρωση της Ε.Σ.Σ., αλλά και η μη εξεύρεση λύσης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (16 – 17 Ιουνίου 2005), σχετικά με τον προϋπολογισμό της Ένωσης για την περίοδο 2007 – 2013, επιτείνουν την ανάγκη για θεσμική και πολιτική ενδυνάμωση της Ένωσης.
Το δίδαγμα που απορρέει από την πρόσφατη εμπειρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τόσο στο εσωτερικό της, όσο και σε συνάρτηση με το διεθνές περιβάλλον, είναι ότι ουσιαστικά θέματα πολιτικής και θεσμικά ερωτήματα αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο και έτσι πρέπει να αντιμετωπισθούν. Τα θεσμικά ζητήματα δεν μπορούν εύκολα να διαχωριστούν από θέματα πολιτικής.
Κατ’ αρχάς, ο ρόλος και η θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο διεθνές περιβάλλον:
Πρόκειται, ίσως, για το σημαντικότερο πρόβλημα. Η Ένωση, αν και «προϊόν» της μεταπολεμικής πολιτικής τάξης πραγμάτων, επέδειξε μέχρι στιγμής εξαιρετική ικανότητα απορρόφησης των συνεπειών από τις αλλαγές και απάντησε ικανοποιητικά στις περισσότερες των προκλήσεων. Οι προκλήσεις, όμως, προσλαμβάνουν τώρα οξύτερο χαρακτήρα μετά την επιτάχυνση της διαδικασίας ενοποίησης ολόκληρης της ηπείρου, μετά και την ένταξη των δώδεκα (10 + 2) νέων κρατών μελών.
Το ερώτημα που παραμένει μετά την πρόσφατη και σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές βαθιά πολιτική κρίση (γαλλικό και ολλανδικό δημοψήφισμα – αποτυχία Ευρωπαϊκού Συμβουλίου 16ης & 17ης Ιουνίου 2005 στο θέμα του προϋπολογισμού της Ένωσης για την περίοδο 2007 – 2013) είναι εάν η ενοποιημένη πλέον «Ευρώπη» θα εξακολουθήσει να αποδίδει την ίδια σημασία στη διαδικασία προώθησης της ευρωπαϊκής ενοποίησης και εάν θα μπορέσει να απορροφήσει ομαλά τα νέα μέλη, χωρίς δηλαδή να υπονομεύσει τη θεσμική της ισορροπία και να αλλοιώσει το περιεχόμενο και τους στόχους της ενοποίησης.
Όπως καταδεικνύουν και οι αναλύσεις των δημοσκοπήσεων για τα αρνητικά αποτελέσματα του γαλλικού και του ολλανδικού δημοψηφίσματος, γίνεται ευρύτερα αποδεκτό ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αντιπροσωπεύει το οργανωτικό πλαίσιο, το οποίο μπορεί να εξασφαλίσει τη σταθερότητα και να υποβοηθήσει την ανάδειξη της νέας ευρωπαϊκής πραγματικότητας και, συνεπώς, θα πρέπει να αποτελέσει το θεσμό γύρω από τον οποίο θα οικοδομηθεί η νέα Ευρώπη, «η Ευρώπη του Μέλλοντος».
Ωστόσο, η μη επικύρωση της Ευρωπαϊκής Συνταγματικής Συνθήκης ισοδυναμεί με επιστροφή στη Συνθήκη της Νικαίας, οι διατάξεις της οποίας δυσχεραίνουν την εξέλιξη της Ένωσης τόσο στο εσωτερικό της επίπεδο όσο και στις εξωτερικές της σχέσεις.
Για το σκοπό αυτό η Ένωση θα πρέπει να αποκτήσει τις αναγκαίες «εξουσίες» και «μέσα», πράγμα που θέτει ως αίτημα τη θεσμική και πολιτική ανάπτυξη της Ένωσης προς την κατεύθυνση της διαμόρφωσης κυβερνητικών θεσμών, κάτι το οποίο επιχειρείται μέσα από τις διατάξεις της Ε.Σ.Σ. οι οποίες προβλέπουν τη θέσπιση θέσης μόνιμου Υπουργού Εξωτερικών της ΕΕ καθώς και της Υπηρεσίας Εξωτερικής δράσης η οποία θα δρα επιβοηθητικά στο έργο του.
Η έλλειψη εξωτερικής πολιτικής που να χαρακτηρίζεται από συνοχή, αποτελεσματικότητα, συνέχεια αλλά και τη λήψη αποφάσεων όχι στο πλαίσιο του ελάχιστου κοινού παρανομαστή, αποτελούν ίσως τις κύριες αιτίες, που η Ένωση δεν μπορεί να ανταποκριθεί αποτελεσματικά και ενιαία στις προκλήσεις του διεθνούς περιβάλλοντος.
Ειδικότερα μέχρι σήμερα:
  1. Δεν υπάρχει αποτελεσματική ηγεσία σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την αντιμετώπιση θεμάτων υψηλής πολιτικής.
  2. Η αναγκαιότητα της Πολιτικής Ένωσης και η αναγκαιότητα «ενίσχυσης του ρόλου της Ένωσης στον κόσμο» με την ανάπτυξη της κοινής εξωτερικής πολιτικής και αμυντικής πολιτικής δραματοποιήθηκε με την κρίση του 1990 στον Περσικό Κόλπο, αλλά και τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία. Κρίσεις για τη διαχείριση των οποίων η Ένωση μόνο ικανοποιημένη δεν μπορούσε να είναι. Και αυτό λόγω της απουσίας κοινής εξωτερικής και, κυρίως, αμυντικής πολιτικής σε κοινοτικό επίπεδο.
  3. Εν έτει 2007, δεκαεπτά χρόνια μετά την τελευταία κρίση στον Περσικό, παρά τα τεράστια βήματα που έχουν γίνει στους εν λόγω τομείς, η Ένωση δεν φαίνεται να πείθει τους πολίτες της ότι μπορεί να αντιδράσει αποτελεσματικά ιδιαίτερα και μετά τη κρίση στη Μέση Ανατολή και στο Ιράκ.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 κρατών μελών δεν μπορεί να συνεχίσει να δρα αποτελεσματικά σύμφωνα με τις διατάξεις της Συνθήκης της Νίκαιας. Τα μειονεκτήματα αυτού του σεναρίου είναι πολυάριθμα, όχι μόνο για την Ένωση ως υπερεθνικό οργανισμό, αλλά και για κάθε κράτος μέλος ξεχωριστά ανεξαρτήτως του «ειδικού βάρους» του (πολιτικού & οικονομικού). Εάν η Ένωση συνεχίσει να δρα σύμφωνα με το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο, τότε αυτομάτως θα αποδυναμωθεί τόσο σε πολιτικό, όσο και σε διπλωματικό αλλά και σε οικονομικό επίπεδο (στάθμιση ψήφων στο Συμβούλιο, αριθμός Ευρωπαίων Επιτρόπων, δημοσιονομικό πλαίσιο, εκπροσώπηση της Ένωσης στα διεθνή φόρα κλπ). Η περίπλοκη διαδικασία λήψης αποφάσεων που ισχύει με τη Συνθήκη της Νίκαιας θα οδηγήσει ουσιαστικά σε παράλυση της Ένωσης των 27 κρατών-μελών.
Από την άλλη πλευρά ακόμη και εάν ενσωματωθεί στη Συνθήκη της Νίκαιας το 1ο μέρος της Ε.Σ.Σ. και πάλι δεν επιλύεται το πρόβλημα διακυβέρνησης της διευρυμένης Ευρώπης.
Ειδικότερα:
α) θα έθετε σε κίνδυνο το «κοινωνικό πρότυπο» και το σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών της Ένωσης, από τη στιγμή που δεν θα περιλαμβάνονταν ως νομικά δεσμευτικό κείμενο ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων,
β) δεν θα έλυνε το πρόβλημα «κατανομής των εξουσιών» μεταξύ της Ένωσης και των κρατών μελών. Βέβαια, ούτε και με τις διατάξεις του Ευρωπαϊκού Συντάγματος επιλύεται ολοκληρωτικά το πρόβλημα της οριοθέτησης των αρμοδιοτήτων. Όμως, σύμφωνα με τα άρθρα που περιέχονται στην Ε.Σ.Σ και αφορούν το εν λόγω ζήτημα, επιτρέπεται στην Ένωση των 27 να λειτουργήσει πιο ομαλά, σεβόμενη σε μεγάλο βαθμό την αρχή της επικουρικότητας, από ό,τι με τη Συνθήκη της Νίκαιας,
γ) η Ένωση θα εξακολουθούσε να χαρακτηρίζεται από έλλειμμα διαφάνειας και δημοκρατικότητας προς τους πολίτες της.
Εν συγκρίσει με τη Συνθήκη της Νίκαιας, οι διατάξεις της Ε.Σ.Σ. στον τομέα της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής της Ένωσης αποτελούν ένα σημαντικό βήμα προς την ισχυροποίηση του ρόλου της Ένωσης στο διεθνές περιβάλλον, όσο και προς τη θωράκιση των εθνικών συμφερόντων των κρατών μελών της (ιδιαίτερα αυτών που αντιμετωπίζουν προβλήματα στον τομέα της εθνικής ασφάλειας). Κατ’ αυτό τον τρόπο η ενσωμάτωση ορισμένων εκ των διατάξεων του Α΄ μέρους της Ευρωπαϊκής Συνταγματικής Συνθήκης στη Συνθήκη της Νίκαιας ίσως αποτελεί μία ρεαλιστική, αλλά και προσωρινή λύση για την αποτελεσματική λειτουργία της Ένωσης των 27 κρατών μελών.
Αναφορικά με την περαιτέρω προώθηση του κειμένου του Ευρωπαϊκού Συντάγματος με την παράλληλη διάσωση ορισμένων μόνο διατάξεων και την ενσωμάτωσή τους στη Συνθήκη της Νίκαιας, όπως λ.χ. ο θεσμός του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Υπουργός Εξωτερικών και η Ευρωπαϊκή Διπλωματική Υπηρεσία, είναι ότι δεν αποτελούν την οριστική λύση του προβλήματος διακυβέρνησης της Ένωσης.
Ιδιαίτερα:
1. Η θέσπιση νέων θεσμών όπως του Υπουργού Εξωτερικών της Ένωσης, με τις σχετικές διατάξεις της Ε.Σ.Σ., δεν μπορεί να παρέχει «ορατή – ισχυρή – αποτελεσματική» ηγεσία για την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) της ΕΕ, καθώς και την ευρωπαϊκή πολιτική ασφάλειας και άμυνας (ΕΠΑΑ). Η επιτυχία στο έργο του Υπουργού Εξωτερικών θα εξαρτηθεί από τη διορατικότητα του εν λόγω προσώπου καθώς και των σχέσεών του με τους ηγέτες των κρατών μελών.
2. Η επιτυχία του έργου του/της Ευρωπαίου/ας ΥΠΕΞ θα εξαρτηθεί από τη θέσπιση ενός κατάλληλου θεσμικού πλαισίου που να επιτρέπει την ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού στρατηγικού πολιτισμού στον τομέα της ασφάλειας. Η θέση αυτή δικαιολογείται από τις διατάξεις του άρθρου 1 – 28 παρ. 1 & 2, οι οποίες προβλέπουν ότι: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, αποφασίζοντας με ειδική πλειοψηφία και με τη συμφωνία του Προέδρου της Επιτροπής, διορίζει τον Υπουργό Εξωτερικών της Ένωσης. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δύναται να τον απαλλάξει από τα καθήκοντά του με την ίδια διαδικασία. Ο Υπουργός Εξωτερικών της Ένωσης ασκεί την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας. Συμβάλλει με τις προτάσεις του στον σχεδιασμό της πολιτικής αυτής, την οποία και εκτελεί ως εντολοδόχος του Συμβουλίου. Ο Υπουργός Εξωτερικών της Ένωσης ενεργεί κατά τον ίδιο τρόπο για την κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας».
3. Το εύρος του έργου του/της ευρωπαίου ΥΠΕΞ θα εξαρτηθεί από το ποσό του κοινοτικού προϋπολογισμού που θα διατεθεί για τη στελέχωση των κοινοτικών (αρμόδιων υπηρεσιών Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης) και των εθνικών υπηρεσιών που θα συνδράμουν επιβοηθητικά στο έργο του ΥΠΕΞ. Δεδομένου ότι ο νέος κοινοτικός προϋπολογισμός δεν έχει ακόμη αποφασισθεί, πολλά θα εξαρτηθούν από τη βούληση των ευρωπαίων ηγετών για το αν επιθυμούν έναν ισχυρό Ευρωπαίο Υπουργό Εξωτερικών σε συνάρτηση με το ποσό που θα διατεθεί για την στελέχωση της Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης. Λαμβάνοντας υπόψη τη διαφωνία στο τελευταίο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σχετικά με το ύψος του κοινοτικού προϋπολογισμού, οι προοπτικές για χρηματοδότηση νέων θεσμικών οργάνων δεν είναι ευοίωνες.
4. Η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης θεωρείται το λογικό αποτέλεσμα της δημιουργίας θέσης του Ευρωπαίου ΥΠΕΞ, προκειμένου να εξασφαλιστεί «οριζόντια» και «κάθετη» αποτελεσματικότητα στην εφαρμογή των πολιτικών που αφορούν στις εξωτερικές σχέσεις της Ένωσης. Ωστόσο, πώς θα λειτουργήσει αποτελεσματικά αυτή η υπηρεσία, αν δεν χρηματοδοτηθεί γενναιόδωρα από τους ηγέτες των κρατών μελών;
5. Ο/Η ΥΠΕΞ σύμφωνα με τις διατάξεις της Ε.Σ.Σ. δρα ως μεσολαβητής μεταξύ δύο διαμετρικά αντίθετων θεσμών (Συμβούλιο = διακυβερνητικό όργανο # Επιτροπή = Υπερεθνικό όργανο). Κατ’ αυτό τον τρόπο πώς μπορεί να εκπροσωπεί την Ένωση, εάν στο Συμβούλιο υπάρχουν μεγάλες διαφορές σε θέματα που άπτονται την εξωτερικής πολιτικής της Ένωσης μεταξύ των 27 κρατών μελών; Πώς μπορεί να διαπραγματευθεί επιτυχώς, εάν δεν συμφωνούν π.χ. κράτη, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο ή η Γαλλία;
6. Η κατάργηση του συστήματος της εκ περιτροπής προεδρίας του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων (όπως προβλέπεται από την Ε.Σ.Σ.) παρέχει τη δυνατότητα στον/στην ευρωπαίο/α ΥΠΕΞ να υποστηρίξει τα ευρωπαϊκά συμφέροντα ως «θεματοφύλακας» των βασικών στρατηγικών πολιτικών της Ένωσης. Δηλαδή, την εφαρμογή της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής και αμυντικής στρατηγικής. Ωστόσο, η επιτυχία των προαναφερόμενων θα εξαρτηθεί εν πολλοίς από το αν θα διατηρήσει ο/η ευρωπαίος/α ΥΠΕΞ τις λεπτές ισορροπίες μεταξύ των κρατών μελών.
Σε ό,τι αφορά την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης, διίστανται οι απόψεις που αφορούν τόσο στη λειτουργία της όσο και στις επιπτώσεις που αυτή θα επιφέρει στην εξωτερική πολιτική των ευρωπαϊκών κρατών ξεχωριστά αλλά και στις αρμόδιες εθνικές υπηρεσίες.
Η Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη (ΕΣΣ) προβλέπει, μεταξύ άλλων, την δημιουργία Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ), με κύρια αποστολή να επικουρεί τον Ευρωπαίο Υπουργό Εξωτερικών (ΕΥΠΕΞ) κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του. Η υπηρεσία αυτή έπρεπε να είναι σε υπηρεσιακή ετοιμότητα με την ολοκλήρωση της διαδικασίας επικύρωσης της ΕΣΣ, δηλαδή στις αρχές του 2007. Όμως, λόγω της ύπαρξης της περιόδου περισυλλογής που αποφασίσθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου και αφορά στην επικύρωση ή μη της Ευρωπαϊκής Συνταγματικής Συνθήκης από τα κράτη μέλη, η εφαρμογή των παραπάνω διατάξεων στην καλύτερη περίπτωση θα καθυστερήσει.
Η θέσπιση μονίμου ΕΥΠΕΞ αλλά και της ΕΥΕΔ εκτιμάται ότι θα ήταν ένα θετικό βήμα ως προς την πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης αλλά και της ενίσχυσης του ρόλου της στο διεθνές περιβάλλον. Ωστόσο, λόγω της πολυπλοκότητας του εγχειρήματος αλλά και των ποικίλων και σε πολλές περιπτώσεις αντικρουόμενων συμφερόντων μεταξύ των κρατών μελών, έχει δημιουργήσει ένα προβληματισμό τόσο στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, όσο και στα περισσότερα κράτη μέλη ξεχωριστά. Η συζήτηση επικεντρώνεται στην μορφή, στις αρμοδιότητες, αλλά και στο περιεχόμενο της λειτουργίας της Κεντρικής και Εξωτερικής Υπηρεσίας της ΕΥΕΔ.
Σύμφωνα με τη μέχρι σήμερα συζήτηση:
  • Προωθείται η σύσταση μιας «κοινής συνεκτικής υπηρεσίας», η οποία θα αντικατοπτρίζει την διττή ιδιότητα του επικεφαλής της ως ΕΥΠΕΞ αλλά και Αντιπροέδρου της Επιτροπής.
  • Ενισχύεται η συνεργασία μεταξύ της Γεν. Γραμματείας του Συμβουλίου, της Επιτροπής και του ΕΥΠΕΞ.
  • Δρομολογείται η σταδιακή ενεργοποίηση της ΕΥΕΔ, ανάλογα με τις διαμορφούμενες ανάγκες οι οποίες εξαρτώνται ευθέως και από τις εξελίξεις στο εσωτερικό της ΕΕ.
  • Υπολογίζεται ότι η ΕΥΕΔ στην πλήρη ανάπτυξή της να απασχολεί περί τα 2000 στελέχη.
  • Στοχοθετείται η αρμονική σύζευξη των βασικών αρχών που θα διέπουν την λειτουργία της ΕΥΕΔ (συνοχή των επιμέρους δράσεων της εξωτερικής πολιτικής, δημοκρατική νομιμοποίηση, ισότιμη μεταχείριση) και των ιδιαίτερων εθνικών συμφερόντων τους. Ήδη τα τρία μεγαλύτερα κράτη μέλη (ιδιαίτερα Γαλλία – Ηνωμένο Βασίλειο και εν μέρει η Γερμανία) προσπαθούν να ελέγξουν τον τρόπο λειτουργίας της ΕΥΕΔ.
Τα μικρομεσαία (Ελλάδα, Βέλγιο, Αυστρία, Πορτογαλία, Λουξεμβούργο, κλπ) αλλά και ορισμένα νέα (πχ Σλοβενία, Κύπρος) κράτη μέλη της Ένωσης, έχουν συμφέρον ως προς την δημιουργία της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης της Ένωσης.
Ειδικότερα, για κράτη μέλη της Ένωσης, όπως η Ελλάδα, η Κύπρος, αλλά και η Σλοβενία, με εξωτερικά σύνορα που γειτνιάζουν με τρίτες χώρες θεωρείται ότι:
  • Ενισχύεται η εξωτερική πολιτική τους, ενώ μειώνονται τα έξοδα των διοικητικών υπηρεσιών που σχετίζονται με θέματα εξωτερικής πολιτικής (π.χ. πρεσβείες σε τρίτες χώρες που δεν έχουν υψηλό ενδιαφέρον).
  • Με τη δημιουργία ξένων αντιπροσωπειών της ΕΕ σε τρίτες χώρες στα πλαίσια της Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης, πολλές ακριβές πρεσβείες σε τρίτες χώρες καθώς και η αντιπροσώπευση στους διεθνείς οργανισμούς θα γίνουν περιττές για τις μικρότερες χώρες.
  • Οι διπλωμάτες των μικρομεσαίων κρατών μελών, που θα υπηρετούν στα πλαίσια της Υπηρεσίας εξωτερικής Δράσης, θα είναι ενδεχομένως οι μόνοι αντιπρόσωποί τους σε πολλές τρίτες χώρες.
  • Τα μικρομεσαία κράτη μέλη διασφαλίζονται από τυχόν «απειλές» από τρίτες χώρες που συνορεύουν με αυτά (π.χ. Ελλάδα – Κύπρος), αφού πλέον η διαπραγμάτευση δεν θα γίνεται μεταξύ δύο κρατών μελών (κράτος μέλος της Ένωσης – τρίτη χώρα) αλλά μεταξύ της Ένωσης και της τρίτης χώρας. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να διοχετευθούν ακόμη περισσότεροι πόροι, που μέχρι σήμερα διατίθενται για την αμυντική θωράκιση των εν λόγω κρατών, σε άλλες πολιτικές πιο χρήσιμες, όπως π.χ. για την κοινωνική ευημερία και την ανάπτυξή τους.
  • Βέβαια, απαιτείται ο εκσυγχρονισμός (μεγαλύτερος εξευρωπαϊσμός) των αρμόδιων υπηρεσιών των ΥΠΕΞ των κρατών μελών της Ένωσης.
  • Οι διπλωμάτες των ΥΠΕΞ των κρατών μελών θα πρέπει να αποκτήσουν ακόμη μεγαλύτερη εξειδίκευση σε θέματα που άπτονται της ΕΕ (μεγαλύτερη εξειδίκευση στη διαπραγμάτευση μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ).
Από την άλλη πλευρά, μεγάλα κράτη μέλη, όπως η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, ίσως αντιδράσουν στη θέσπιση ενός «ισχυρού» ευρωπαίου ΥΠΕΞ και της Υπηρεσίας Εξωτερικής δράσης. Ειδικότερα:
  • Είναι πιθανό να θεωρήσουν τον Υπουργό Εξωτερικών της Ένωσης και την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης ως ενδεχόμενους ανταγωνιστές ως προς την εθνική διπλωματία τους.
  • Προκειμένου να προωθήσουν τα στρατηγικά ενδιαφέροντά τους παγκοσμίως, δεν θα είναι τόσο εύκολο να αποδεχθούν το «κλείσιμο» των πρεσβειών τους και να επιτρέψουν την αντικατάστασή τους από την διπλωματική υπηρεσία της ΕΕ.
  • Επίσης, η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο στα πλαίσια της Διεθνούς Οργάνωσης Γαλλοφωνίας και της Κοινοπολιτείας, έχουν δημιουργήσει ένα ισχυρό lobby πολιτικής, πολιτιστικής, οικονομικής και αμυντικής συνεργασίας, το οποίο δεν θα είναι εύκολο να αποδεχθεί τη μείωση του διπλωματικού του ρόλου.
Δεν είναι ακόμα σαφές ποιος τύπος θα χρησιμοποιηθεί σχετικά με την στελέχωση της Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης. Ωστόσο:
  1. Τα μεγάλα κράτη μέλη ίσως χρησιμοποιήσουν το επιχείρημα ότι ο αριθμός των ευρωπαίων διπλωματών και στελεχών της Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης θα πρέπει να ληφθεί σύμφωνα με το πληθυσμιακό κριτήριο.
  2. Η πρόταση αυτή θα είχε ως αποτέλεσμα τα μεγάλα κράτη μέλη να εκπροσωπούνται από έναν αντίστοιχα μεγαλύτερο αριθμό διπλωματών στο νέο θεσμικό όργανο.
  3. Παράλληλα, κράτη μέλη, όπως η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, εάν δεν εξυπηρετούνται επαρκώς τα συμφέροντά τους από την Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης, θα μπορούσαν λόγω των ειδικών ενδιαφερόντων τους, να μην στελεχώσουν με τον αναμενόμενο αριθμό διπλωματών την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης, ώστε να αποδυναμωθεί σκόπιμα ο ρόλος και η σημασία της.
  4. Το παραπάνω σενάριο δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντα των μικρομεσαίων κρατών μελών, ιδιαίτερα αυτών που αντιμετωπίζουν καθημερινά προβλήματα με γειτονικά κράτη που δεν είναι μέλη της ΕΕ.
  5. Μία λύση θα ήταν ενδεχομένως η στελέχωση της Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης να λαμβάνει υπόψη τόσο το πληθυσμιακό όσο και το γεωγραφικό κριτήριο.
  6. Με τη θέσπιση του ευρωπαίου ΥΠΕΞ αλλά και της Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης αποδυναμώνεται η άσκηση εξωτερικής πολιτικής στο πλαίσιο «διευθυντηρίου» που μέχρι σήμερα λειτουργεί εν τοις πράγμασι σε πολλούς τομείς της κοινοτικής δραστηριότητας.
Συμπεράσματα:
Στην παρούσα ανάλυση προσπαθήσαμε να παρουσιάσουμε με συνοπτικό τρόπο τη συζήτηση που αφορά στον Ευρωπαίο Υπουργό Εξωτερικών καθώς και στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης. Είναι σαφές ότι μετά το γαλλικό και ολλανδικό δημοψήφισμα έχει μεταβληθεί το περιεχόμενο της ευρωπαϊκής συζήτησης, τόσο σε επίπεδο κοινωνιών, όσο και στο επίπεδο των πολιτικών ελίτ. Ο διάλογος που διεξήχθη στην Ολλανδία, αλλά κυρίως στη Γαλλία (σ.σ. για την Ελλάδα, όπως είπαμε και σε προηγούμενο άρθρο μας, δεν γεννάται καν λόγος, επειδή εμείς ή οι "άλλοι" όλα τα έχουμε ή μας τα έχουν τακτοποιημένα!!), με αφορμή τα δημοψηφίσματα εμπεριείχε ένα κυρίαρχο μήνυμα: «Ενώ οι ευρωπαίοι πολίτες μιλούν/ανησυχούν για το κοινωνικό κράτος, τη μετανάστευση και την ανεργία, οι πολιτικές ηγεσίες ασχολούνται με τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, τη στάθμιση των ψήφων στο Συμβούλιο και το ρόλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής». Η παραπάνω διαφοροποίηση των προτεραιοτήτων ώθησε πολλούς αναλυτές να μιλήσουν για μια βαθιά, κατά κύριο λόγο, πολιτική κρίση που διέρχεται η Ένωση.
Όμως, το ευρωπαϊκό οικοδόμημα αναπτύχθηκε μέσα από διαδοχικές κρίσεις. Διαχρονικά, κάθε κρίση της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχε ως ζητούμενο τη δημοκρατικοποίηση των θεσμών της και συνολικότερα την ισχυροποίησή της ως διεθνικού δρώντα στο διεθνές σύστημα, ενώ σε διακύβευση ήταν η προώθηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Και η παρούσα κρίση θα πρέπει να έχει ως ζητούμενο και διέξοδο την ισχυροποίηση της Ένωσης. Όσο πιο ισχυρούς υπερεθνικούς θεσμούς διαθέτει η Ένωση, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες για μια πιο ισχυρή Ευρώπη με συνεκτικές πολιτικές που θα ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των ευρωπαίων πολιτών. Η κρίση συνήθως συνεπάγεται πρόσκαιρη οπισθοδρόμηση. Όμως, ένα βήμα πίσω μπορεί στο μέλλον να οδηγήσει σε δύο βήματα εμπρός.
Είτε η Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη είναι νεκρή, όπως υποστηρίζουν οι ευρωσκεπτικιστές και αρκετοί αναλυτές, είτε παραμένει ζωντανή μετά και το αποτέλεσμα του τελευταίου δημοψηφίσματος στο Λουξεμβούργο, η πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης δεν πρέπει να ανασταλεί. Ήδη πριν το γαλλικό δημοψήφισμα είχε ανοίξει η συζήτηση για το τι μέλλει γενέσθαι για το “Μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης”. Υπάρχουν πολλά σενάρια που αφορούν κυρίως στη μελλοντική θεσμική διάρθρωση της Ευρώπης. Το λεγόμενο “plan B” περιλαμβάνει την ενσωμάτωση των διατάξεων που αφορούν τον ΕΥΠΕΞ και την ΕΥΕΔ στη Συνθήκη της Νίκαιας.
Η συγκεκριμένη προοπτική, παρόλα τα νομικά και πολιτικά εμπόδια που ενδέχεται να συναντήσει, θα ισχυροποιήσει το διεθνή ρόλο της Ένωσης διαμορφώνοντας μια πιο συνεκτική και αξιόπιστη ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική, η οποία μελλοντικά μπορεί να αποκτήσει ισχυρότερες λειτουργικές ικανότητες. Η ιδέα της ενσωμάτωσης τόσο του ΕΥΠΕΞ όσο και της ΕΥΕΔ στη Συνθήκη της Νίκαιας εμφανίζει σημαντικό ποσοστό συναίνεσης μεταξύ των κρατών μελών, παρόλο που ενδέχεται να υπάρξουν αντιθέσεις σε επιμέρους διατάξεις.
Αναδεικνύεται ως επιτακτική ανάγκη η Ευρωπαϊκή Ένωση να αναπτύξει ισχυρή εξωτερική πολιτική σε περιοχές όπως η Μ. Ανατολή, η Κίνα και η Ρωσία. Οι «απειλές» έναντι της ευρωπαϊκής ασφάλειας προέρχονται κυρίως από τις συγκεκριμένες περιοχές. Εξάλλου, οι «ασύμμετρες» απειλές, όπως η διεθνής τρομοκρατία, υποχρεώνουν σε κοινή συσπείρωση κράτη και κυβερνήσεις για ανάπτυξη και συντονισμό κοινών δράσεων στον τομέα άσκησης και ενίσχυσης της εξωτερικής πολιτικής.
Στα παραπάνω πλαίσια το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μπορεί να προβεί σε ορισμένες θεσμικές βελτιώσεις στην νομική βάση των υπαρχουσών Συνθηκών, έτσι ώστε ορισμένα από τα θετικά «κεκτημένα» της Ευρωπαϊκής Συνέλευσης να μην πάνε χαμένα…