Παρότι ζούμε σ’ αυτή τη πόλη και με τις αισθήσεις μας αντιλαμβανόμαστε ότι κάτι δεν πάει καλά με το περιβάλλον που ζούμε, εντούτοις, μέσω των τοπικών ΜΜΕ, ενημερωνόμαστε το τελευταίο διάστημα ότι η ποιότητα του περιβάλλοντος του κέντρου της πόλης του Βόλου είναι σε κρίσιμο σημείο.
Συγκεκριμένα, μάθαμε ότι:
α) υπάρχει ατμοσφαιρική ρύπανση και πως υπάρχουν κάποια “ολικά αιωρούμενα σωματιδία”, οι τιμές των οποίων είναι σε υψηλά επίπεδα, πολλές φορές πάνω από το επιτρεπτό όριο,
β) τα αιωρούμενα σωματίδια θεωρούνται ένας από τους πιο επικίνδυνους ρύπους επειδή παραμένουν κατά την εισπνοή στις ανώτερες και κατώτερες αναπνευστικές οδούς και δημιουργούν αναπνευστικά προβλήματα,
γ) “τα σωματίδια ΡΜ10”, τα οποία είναι άκρως επικίνδυνα για την υγεία μας, αφού εισχωρούν βαθιά στο αναπνευστικό σύστημα, είναι σχεδόν σε καθημερινή βάση πάνω από το επιτρεπτό όριο,
δ) και οι τιμές του “διοξειδίου του θείου” είναι κι αυτές σε υψηλό επίπεδο, εξαιτίας κυρίως των οχημάτων που χρησιμοποιούν ως καύσιμο το πετρέλαιο, τους πεπαλαιωμένους καταλύτες, αλλά και της ΑΓΕΤ,
ε) τα αιωρούμενα σωματίδια, ανάλογα με τη φυσικοχημική τους σύσταση, δρουν τοξικά στο αναπνευστικό σύστημα και σε συνδυασμό με υψηλές συγκεντρώσεις του θείου δημιουργούν επικίνδυνες για την υγεία μας καταστάσεις και αυξάνουν τη θνησιμότητα για νοσήματα του καρδιαγγειακού και αναπνευστικού συστήματος,
στ) η ποιότητα των θαλασσίων υδάτων βρίσκεται σε άθλιο επίπεδο, αφού υπήρχαν πολλοί παθογόνοι μικροοργανισμοί,
ζ) η ποιότητα του πόσιμου νερού αποτελεί αντικείμενο ιδιαίτερου προβληματισμού για τους επιστήμονες, επειδή στις μετρήσεις εντοπίζεται μεγάλος αριθμός παθογόνων μικροοργανισμών,
η) η ηχορύπανση κινείται πάνω από τα ανώτατα επιτρεπτά όρια και μπορεί να προκαλέσει ακουστική αναπηρία (κώφωση), διαταραχές στον ύπνο, στρες, να δημιουργήσει ή να χειροτερέψει, φυσιοσωματικά προβλήματα, όπως υψηλή πίεση αίματος, χρόνια κόπωση και καρδιοπάθειες,
θ) οι συγκεντρώσεις της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας σε διάφορα σημεία της πόλης κινούνται σε ανησυχητικό επίπεδο για την υγεία μας, καθόσον κυμαίνονται κατά 90% πάνω από το επιτρεπτό όριο που είναι τα 450 nT,
ι) το “διοξείδιο του αζώτου (ΝΟ2)” είναι αέριο σε χρώμα κίτρινο – καφέ με δηκτική και γλυκίζουσα οσμή, αισθητή σε συγκεντρώσεις 1-3ppm (1880-5650 μg/m3). Αν και υπάρχει στα καυσαέρια, παράγεται κατά μεγάλο μέρος στην ατμόσφαιρα από την οξείδωση του ΝΟ, κυρίως με φωτοχημική δράση και παρουσία υδρογονανθράκων καθώς και από βιομηχανικές κατεργασίες, η παρατεταμένη δε έκθεσή μας σ’ αυτό, ακόμη και όταν βρίσκεται σε χαμηλές συγκεντρώσεις, θεωρείται πιθανός βλαπτικός παράγοντας για τους πνεύμονες,
ια) οι αυξημένες συγκεντρώσεις του διοξειδίου αυτού έχουν άμεσες επιδράσεις, όπως οσμή, ερεθισμό της μύτης και των ματιών, δυσχέρεια στην αναπνοή, οξεία αναπνευστική δυσφορία, πνευμονικό οίδημα ακόμη και θάνατο,
ιβ) έμμεση αλλά σοβαρή επίδραση των “οξειδίων του αζώτου” είναι η συμμετοχή τους, μαζί με τους υδρογονάνθρακες και την ηλιακή ενέργεια, στο σχηματισμό φωτοχημικών οξειδωτικών, που έχουν πολύ δυσμενή επίδραση στην υγεία και το περιβάλλον και
ιγ) οι ενοχλήσεις που γίνονται αντιληπτές από μας είναι το τσούξιμο των ματιών και το δάκρυσμα, ερεθισμός της μύτης και του λαιμού, βήχας, πνιγμός, πονοκέφαλος και έντονο αίσθημα κόπωσης.
Επειδή στα χρόνια που ήμουν μαθητής το μάθημα της Χημείας μου προκαλούσε χημικές αντιδράσεις δυσφορίας, για το λόγο αυτό μου είναι δύσκολο σήμερα να εντρυφήσω με τη πρώτη στην πλήρη κατανόηση όλων αυτών των ορολογιών για χημικά στοιχεία, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και πώς επενεργούν σε βάρος της ποιότητας της ζωής μας, αλλά και της ίδιας μας της υγείας.
Βέβαια, τότε δεν χρειαζόταν να γίνω εμπειρικός χημικός, αφού η καθημερινή μου ζωή δεν με υποχρέωνε, εκτός της σχολικής αίθουσας, να αναλύω τον αέρα που ανέπνεα και το νερό που έπινα ή τα νερά, στα οποία κολυμπούσα. Η ζωή μπορεί να ήταν φτωχική, το περιβάλλον, όμως, ήταν πιο ανθρώπινο από σήμερα και η χημεία έμοιαζε ως ένα σταυρόλεξο, που καλούνταν να λύσουν αυτοί που δεν έπαιζαν στις αλάνες.
Σήμερα, όμως, εισπράττουμε όλοι το τίμημα της άναρχης ανόδου του βιοτικού μας επιπέδου. Το μοντέλο ανάπτυξης που βιώσαμε τα τελευταία 30 τουλάχιστον χρόνια επέδρασε δυναμικά στις σχέσεις μας με το περιβάλλον, με το τελευταίο να εμφανίζεται αδύναμο να αντιμετωπίσει τις ακόρεστες καταναλωτικές μας επιθυμίες.
Αφού εμείς υποβαλλόμαστε σε θυσίες οικονομικές, για να συγκεντρώνουμε κάθε φορά το αναγκαίο ποσό χρημάτων, που θα μας επιτρέψει να αποκτήσουμε το καινούργιο μας αυτοκίνητο - άσχετα εάν θα αγανακτούμε κάθε φορά για να βρούμε ένα ελάχιστο ελεύθερο κομμάτι γης για να το σταθμεύσουμε - το εξοχικό μας κοντά στο ρέμα ή πάνω σ’ αυτό, για την κατασκευή του οποίου θα χρειαστούμε τσιμέντο, που θα μας παράσχει η τοπική τσιμεντοβιομηχανία, σίδερα η τοπική χαλυβουργία, μάρμαρα, αμμοχάλικο και πλάκες επένδυσης από τα τοπικά λατομεία, κ.ο.κ., …λογικό δεν θεωρούμε ότι και το περιβάλλον πρέπει να είναι προετοιμασμένο να δεχθεί κι αυτό θυσίες;!!
Γιατί ποιο λόγο, λοιπόν, σήμερα δυσανασχετούμε; Εμείς δεν αξιώσαμε θυσίες από το περιβάλλον; Εμείς δεν διαμαρτυρόμαστε με την εταιρεία κινητής τηλεφωνίας, με την οποία έχουμε σύνδεση κινητού τηλεφώνου, εάν το τηλέφωνό μας δεν έχει δυνατό σήμα; Εμείς δεν θεωρούμε τις ρυπαίνουσες βιομηχανίες της περιοχής μας αναγκαίο κακό; Εμείς δεν χρησιμοποιούμε κακοσυντηρημένα αυτοκίνητα και ασυντήρητους, παλαιάς τεχνολογίας, λέβητες κεντρικής θέρμανσης; Εμείς δεν γελάμε όταν ο οδηγός που μας ακολουθεί χάσει τον οπτικό έλεγχο της οδήγησης από τα καυσαέρια που βγάζει το αυτοκίνητό μας; Εμείς δεν γεμίζουμε από υπερηφάνεια για τον θόρυβο που κάνει το μηχανάκι ή το αυτοκίνητό μας, ιδίως, μάλιστα, όταν έχουμε εγκαταστήσει ένα πανάκριβο στερεοφωνικό συγκρότημα σ’ αυτό;
Σκεφτήκαμε ποτέ ότι θα αποστερήσουμε από τις μελλοντικές γενιές το περιβάλλον που εμείς γνωρίσαμε και αυτές δεν πρόκειται ποτέ να γνωρίσουν; Και ποιος μας είπε ότι έχουμε το δικαίωμα να επιβαρύνουμε ή και να καταστρέφουμε το περιβάλλον στο όνομα της κάποιας ευημερίας μας, όταν η αποκατάσταση του περιβάλλοντος δεν είναι ούτε αυτονόητη, ούτε γίνεται από μόνη της;
Τα όρια του περιβάλλοντος, από απόψεως εξαντλήσεως των πόρων, αλλά και της ικανότητάς του να αφομοιώνει τα απόβλητα του σύγχρονου αναπτυξιακού - παραγωγικού - καταναλωτικού πολιτισμού μας, είτε ως προϊόντα, είτε ως χρησιμοποιούμενα υλικά, έχουν στενέψει πάρα πολύ.
Αν, λοιπόν, αντιμετωπίσουμε ή αντιμετωπίζουμε ήδη εμείς ή τα παιδιά μας νοσήματα του καρδιαγγειακού και αναπνευστικού συστήματος, υψηλή πίεση αίματος, χρόνια κόπωση και καρδιοπάθειες, αν νοιώσουμε άμεσες επιδράσεις στην οσμή, ερεθισμό στη μύτη και τα μάτια μας, δυσχέρεια στην αναπνοή, οξεία αναπνευστική δυσφορία, πνιγμό, πνευμονικό οίδημα, τότε ας μην αναζητήσουμε με την πρώτη ευκαιρία τα αίτια στις κληρονομικές μας καταβολές, ούτε να αποδώσουμε τις ευθύνες στους …άλλους, αφού κάλλιστα αυτός ο άλλος θα εμφανισθεί εμπρός στα μάτια μας, εάν για μια στιγμή κοιτάξουμε με περισσή προσοχή αυτόν που θα εμφανιστεί στην αντικρινή πλευρά του καθρέφτη μας. Ή θα πρέπει να κάνουμε κάτι μαζί τώρα, για να αντιμετωπίσουμε τη κατάσταση ή ας συνεχίσουμε απερίσπαστοι να ασχολούμαστε με το τι έκανε “η φοράδα στο αλώνι”, …ένα φιλοσοφικό ερώτημα, που μας βασανίζει ως λαό, πολυεπίπεδα, τις τελευταίες δεκαετίες!!
Συγκεκριμένα, μάθαμε ότι:
α) υπάρχει ατμοσφαιρική ρύπανση και πως υπάρχουν κάποια “ολικά αιωρούμενα σωματιδία”, οι τιμές των οποίων είναι σε υψηλά επίπεδα, πολλές φορές πάνω από το επιτρεπτό όριο,
β) τα αιωρούμενα σωματίδια θεωρούνται ένας από τους πιο επικίνδυνους ρύπους επειδή παραμένουν κατά την εισπνοή στις ανώτερες και κατώτερες αναπνευστικές οδούς και δημιουργούν αναπνευστικά προβλήματα,
γ) “τα σωματίδια ΡΜ10”, τα οποία είναι άκρως επικίνδυνα για την υγεία μας, αφού εισχωρούν βαθιά στο αναπνευστικό σύστημα, είναι σχεδόν σε καθημερινή βάση πάνω από το επιτρεπτό όριο,
δ) και οι τιμές του “διοξειδίου του θείου” είναι κι αυτές σε υψηλό επίπεδο, εξαιτίας κυρίως των οχημάτων που χρησιμοποιούν ως καύσιμο το πετρέλαιο, τους πεπαλαιωμένους καταλύτες, αλλά και της ΑΓΕΤ,
ε) τα αιωρούμενα σωματίδια, ανάλογα με τη φυσικοχημική τους σύσταση, δρουν τοξικά στο αναπνευστικό σύστημα και σε συνδυασμό με υψηλές συγκεντρώσεις του θείου δημιουργούν επικίνδυνες για την υγεία μας καταστάσεις και αυξάνουν τη θνησιμότητα για νοσήματα του καρδιαγγειακού και αναπνευστικού συστήματος,
στ) η ποιότητα των θαλασσίων υδάτων βρίσκεται σε άθλιο επίπεδο, αφού υπήρχαν πολλοί παθογόνοι μικροοργανισμοί,
ζ) η ποιότητα του πόσιμου νερού αποτελεί αντικείμενο ιδιαίτερου προβληματισμού για τους επιστήμονες, επειδή στις μετρήσεις εντοπίζεται μεγάλος αριθμός παθογόνων μικροοργανισμών,
η) η ηχορύπανση κινείται πάνω από τα ανώτατα επιτρεπτά όρια και μπορεί να προκαλέσει ακουστική αναπηρία (κώφωση), διαταραχές στον ύπνο, στρες, να δημιουργήσει ή να χειροτερέψει, φυσιοσωματικά προβλήματα, όπως υψηλή πίεση αίματος, χρόνια κόπωση και καρδιοπάθειες,
θ) οι συγκεντρώσεις της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας σε διάφορα σημεία της πόλης κινούνται σε ανησυχητικό επίπεδο για την υγεία μας, καθόσον κυμαίνονται κατά 90% πάνω από το επιτρεπτό όριο που είναι τα 450 nT,
ι) το “διοξείδιο του αζώτου (ΝΟ2)” είναι αέριο σε χρώμα κίτρινο – καφέ με δηκτική και γλυκίζουσα οσμή, αισθητή σε συγκεντρώσεις 1-3ppm (1880-5650 μg/m3). Αν και υπάρχει στα καυσαέρια, παράγεται κατά μεγάλο μέρος στην ατμόσφαιρα από την οξείδωση του ΝΟ, κυρίως με φωτοχημική δράση και παρουσία υδρογονανθράκων καθώς και από βιομηχανικές κατεργασίες, η παρατεταμένη δε έκθεσή μας σ’ αυτό, ακόμη και όταν βρίσκεται σε χαμηλές συγκεντρώσεις, θεωρείται πιθανός βλαπτικός παράγοντας για τους πνεύμονες,
ια) οι αυξημένες συγκεντρώσεις του διοξειδίου αυτού έχουν άμεσες επιδράσεις, όπως οσμή, ερεθισμό της μύτης και των ματιών, δυσχέρεια στην αναπνοή, οξεία αναπνευστική δυσφορία, πνευμονικό οίδημα ακόμη και θάνατο,
ιβ) έμμεση αλλά σοβαρή επίδραση των “οξειδίων του αζώτου” είναι η συμμετοχή τους, μαζί με τους υδρογονάνθρακες και την ηλιακή ενέργεια, στο σχηματισμό φωτοχημικών οξειδωτικών, που έχουν πολύ δυσμενή επίδραση στην υγεία και το περιβάλλον και
ιγ) οι ενοχλήσεις που γίνονται αντιληπτές από μας είναι το τσούξιμο των ματιών και το δάκρυσμα, ερεθισμός της μύτης και του λαιμού, βήχας, πνιγμός, πονοκέφαλος και έντονο αίσθημα κόπωσης.
Επειδή στα χρόνια που ήμουν μαθητής το μάθημα της Χημείας μου προκαλούσε χημικές αντιδράσεις δυσφορίας, για το λόγο αυτό μου είναι δύσκολο σήμερα να εντρυφήσω με τη πρώτη στην πλήρη κατανόηση όλων αυτών των ορολογιών για χημικά στοιχεία, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και πώς επενεργούν σε βάρος της ποιότητας της ζωής μας, αλλά και της ίδιας μας της υγείας.
Βέβαια, τότε δεν χρειαζόταν να γίνω εμπειρικός χημικός, αφού η καθημερινή μου ζωή δεν με υποχρέωνε, εκτός της σχολικής αίθουσας, να αναλύω τον αέρα που ανέπνεα και το νερό που έπινα ή τα νερά, στα οποία κολυμπούσα. Η ζωή μπορεί να ήταν φτωχική, το περιβάλλον, όμως, ήταν πιο ανθρώπινο από σήμερα και η χημεία έμοιαζε ως ένα σταυρόλεξο, που καλούνταν να λύσουν αυτοί που δεν έπαιζαν στις αλάνες.
Σήμερα, όμως, εισπράττουμε όλοι το τίμημα της άναρχης ανόδου του βιοτικού μας επιπέδου. Το μοντέλο ανάπτυξης που βιώσαμε τα τελευταία 30 τουλάχιστον χρόνια επέδρασε δυναμικά στις σχέσεις μας με το περιβάλλον, με το τελευταίο να εμφανίζεται αδύναμο να αντιμετωπίσει τις ακόρεστες καταναλωτικές μας επιθυμίες.
Αφού εμείς υποβαλλόμαστε σε θυσίες οικονομικές, για να συγκεντρώνουμε κάθε φορά το αναγκαίο ποσό χρημάτων, που θα μας επιτρέψει να αποκτήσουμε το καινούργιο μας αυτοκίνητο - άσχετα εάν θα αγανακτούμε κάθε φορά για να βρούμε ένα ελάχιστο ελεύθερο κομμάτι γης για να το σταθμεύσουμε - το εξοχικό μας κοντά στο ρέμα ή πάνω σ’ αυτό, για την κατασκευή του οποίου θα χρειαστούμε τσιμέντο, που θα μας παράσχει η τοπική τσιμεντοβιομηχανία, σίδερα η τοπική χαλυβουργία, μάρμαρα, αμμοχάλικο και πλάκες επένδυσης από τα τοπικά λατομεία, κ.ο.κ., …λογικό δεν θεωρούμε ότι και το περιβάλλον πρέπει να είναι προετοιμασμένο να δεχθεί κι αυτό θυσίες;!!
Γιατί ποιο λόγο, λοιπόν, σήμερα δυσανασχετούμε; Εμείς δεν αξιώσαμε θυσίες από το περιβάλλον; Εμείς δεν διαμαρτυρόμαστε με την εταιρεία κινητής τηλεφωνίας, με την οποία έχουμε σύνδεση κινητού τηλεφώνου, εάν το τηλέφωνό μας δεν έχει δυνατό σήμα; Εμείς δεν θεωρούμε τις ρυπαίνουσες βιομηχανίες της περιοχής μας αναγκαίο κακό; Εμείς δεν χρησιμοποιούμε κακοσυντηρημένα αυτοκίνητα και ασυντήρητους, παλαιάς τεχνολογίας, λέβητες κεντρικής θέρμανσης; Εμείς δεν γελάμε όταν ο οδηγός που μας ακολουθεί χάσει τον οπτικό έλεγχο της οδήγησης από τα καυσαέρια που βγάζει το αυτοκίνητό μας; Εμείς δεν γεμίζουμε από υπερηφάνεια για τον θόρυβο που κάνει το μηχανάκι ή το αυτοκίνητό μας, ιδίως, μάλιστα, όταν έχουμε εγκαταστήσει ένα πανάκριβο στερεοφωνικό συγκρότημα σ’ αυτό;
Σκεφτήκαμε ποτέ ότι θα αποστερήσουμε από τις μελλοντικές γενιές το περιβάλλον που εμείς γνωρίσαμε και αυτές δεν πρόκειται ποτέ να γνωρίσουν; Και ποιος μας είπε ότι έχουμε το δικαίωμα να επιβαρύνουμε ή και να καταστρέφουμε το περιβάλλον στο όνομα της κάποιας ευημερίας μας, όταν η αποκατάσταση του περιβάλλοντος δεν είναι ούτε αυτονόητη, ούτε γίνεται από μόνη της;
Τα όρια του περιβάλλοντος, από απόψεως εξαντλήσεως των πόρων, αλλά και της ικανότητάς του να αφομοιώνει τα απόβλητα του σύγχρονου αναπτυξιακού - παραγωγικού - καταναλωτικού πολιτισμού μας, είτε ως προϊόντα, είτε ως χρησιμοποιούμενα υλικά, έχουν στενέψει πάρα πολύ.
Αν, λοιπόν, αντιμετωπίσουμε ή αντιμετωπίζουμε ήδη εμείς ή τα παιδιά μας νοσήματα του καρδιαγγειακού και αναπνευστικού συστήματος, υψηλή πίεση αίματος, χρόνια κόπωση και καρδιοπάθειες, αν νοιώσουμε άμεσες επιδράσεις στην οσμή, ερεθισμό στη μύτη και τα μάτια μας, δυσχέρεια στην αναπνοή, οξεία αναπνευστική δυσφορία, πνιγμό, πνευμονικό οίδημα, τότε ας μην αναζητήσουμε με την πρώτη ευκαιρία τα αίτια στις κληρονομικές μας καταβολές, ούτε να αποδώσουμε τις ευθύνες στους …άλλους, αφού κάλλιστα αυτός ο άλλος θα εμφανισθεί εμπρός στα μάτια μας, εάν για μια στιγμή κοιτάξουμε με περισσή προσοχή αυτόν που θα εμφανιστεί στην αντικρινή πλευρά του καθρέφτη μας. Ή θα πρέπει να κάνουμε κάτι μαζί τώρα, για να αντιμετωπίσουμε τη κατάσταση ή ας συνεχίσουμε απερίσπαστοι να ασχολούμαστε με το τι έκανε “η φοράδα στο αλώνι”, …ένα φιλοσοφικό ερώτημα, που μας βασανίζει ως λαό, πολυεπίπεδα, τις τελευταίες δεκαετίες!!
